Elektronik ticaret

    İnternet büyük şirketlerin etkinlik gösterdiği bir piyasa haline geldi. Geleneksel haberleşme araçları posta, telefon, faks, teleks'e göre hızlı ucuz ve temiz oluşu bir yana şirketler açısından düşünüldüğünde, internet gibi ivmeli büyüyen bir ağ, aynı zamanda reklam pazarlama ve satış açısından ihmal edilemeyecek bir medya haline süratle dönüşüyor. Başlangıçta tamamen kısıtlı bir amaç için olası bir savaş veya benzeri durumda Amerikan Ordusunun iletişiminin aksamaması için tasarlanan bu ağ, giderek sivilleşiyor ve ekonomik sistemle de o oranda bütünleşiyor. 

     Dijital ağların ve gelişmiş bilgi bankalarının yaygınlaşması ile aracısız pazarlama konusu iştah açıcı bir durum arzetmeye başladı. Firmalar eskiden ürettikleri mal veya hizmetin reklamını televizyon gazeteler, dergiler gibi aracı kurumlara astronomik paralar vererek yaptırıyordu. Günümüzde internet sayesinde çok az masrafla, aracı koymadan direkt olarak çok büyük tüketici gruplarına ulaşma imkanı oldu.

    Artan bilgi alma imkanlarıyla, potansiyel müşteri daha kolay tespit ediliyor. Hedef alınıyor ve Reklam bombardımanına tutuluyor. Esas olan internette reklamın bizi değil, bizim istediğimiz reklamı bulmamız. Bu konu özellikle yani kişinin reklamı istemeden bulduğu durumdan korunacak kanuni bir engel yok. (1)

    Paul Baan, internetin işletme çözümlerini son derece değiştirdiğini de vurgulamaktadır. Bunun nedeni sadece firmaların değil, dağıtım kanallarının da internetle çalışmaya başlaması olarak nitelendiriyor. Firmalar arasındaki bağlantılar ve uygulamalar giderek daha çok internet tabanlı oluyor. Uygulamalara yenilikler getirilebildiği, ölçeklenebildiği ve mükemmelleştirilebildiği bir tür hiperağ. (2)

    Herşeyden önce internet bir ticaret ve alışveriş ağı olarak ağırlığını olduğundan ABD'de evlerinde internete bağlananların % 25'nin düzenli olarak alışveriş sitelerini ziyaret ettikleri belirtiliyor. Öte yandan Dünya çapında bir çok şirket internete sana gerçeklik alanına ağırlık vererek 1997 yılı içinde interneti "gerçeğe daha yakın" bir hale getirmek için uğraşıyorlar. (3)

    Bilgisayar teknolojisindeki bu bağlanma ile (Evden veyahut işyerinden aracı kuruma bir bilgisayar ve modem sayesinde bağlanma) istenilen verilere göz atmak, istediğiniz tavsiyeleri anlık olarak alıp, yahut talimat iletmek basit bir işlem haline gelecek. Öte yandan şirketlerde kurdukları devasa bilgisayar sistemleri ve yazılımları ile ellerindeki verileri büyük bir hızla değerlendirerek müşterilerine daha güvenilir bir hizmet vermiş olacak. (4)

     Yapılan araştırmalara göre tüketiciler çok uluslu şirketlerin Web sitelerini bolca kullanıyorlar, çikolata satın almaktan futbol maç sonuçlarını takip etmeye, köpek seçimi konusunda tavsiye almaktan araba rengi seçimine kadar her gün milyonlarca insan bu Web sitelerine uğruyor. (5)

    Bu konuda Web sitelerle ilgili bir grafiklerden aktarıldığına göre uluslararası firmaların Web sitesine sahip olanlar % 83'ünü oluşturuyor. % 10'u Web sitesi kurmayı planlamaktadır. Firmaların Web site oluşturma gerekçeleri ise şu şekilde sıralanmış. Tüketicilerle ilgili bilgi toplamak amacı % 51, ürün ve hizmet reklamı yapmak % 40, internette ben de varım " demek % 37, Web'te ürün ve hizmet pazarlaması yapmak amacıyla yönelenler % 29, Diğer % 2. (6)

    Önümüzdeki yüzyıl içerisinde ekonomik güçlerin yükselişinin küresel iletişim ağı olan internet üzerinden olacağına ilişkin ciddi öngörüler var. Bu yeni sahada eski oyunun kuralları değişiyor. Zira pazarlama tekniklerinden hangi pazarların payının artacağı, vergi kanunlarından rekabet imkanlarına kadar pek çok şeyin değişeceği ortada. Bu beklenti içerisinde internet üzerinden bugünkü veya yakın gelecekteki teknolojilerle ticaret yapabilecek bir ürün yelpazesine pazarlama tekniğine sahip olmayı düşünen şirket sayısı gün geçtikçe artıyor. ( 7)

    Ancak Hükümetler internet üzerinden gerçekleşen ticaretten çekinmektedirler. Bu para kontrolünü elinden kaybetmek demek, hükümetin ekonomi üzerindeki en etkili denetim mekanizmalarından birini kaybetmesi demek. Nitekim düşünce suçu konusunda yaşanan başarısız tecrübeler soyut şeylerin kontrolünün ne kadar zor olduğunu bize göstermiştir. İnternetle birlikte gümrüğe takılmadan, ambargoları delerek ülke, ırk, din ayrımı olmaksızın müşterisine ulaşabilir. İnternet üzerinden yapılan alışveriş, gümrük mevzuatından vergilendirmeye kadar ilgili hükümetlerin bütçesine gelir yazılan pek çok kalemi muhtemelen azaltacaktır. Daha da ötesi, bu tür ticaret sayesinde gelişecek olan elektronik paranın bundan sonra para kavramı üzerinde pek çok şeyi değiştireceği açık. Öte yandan bu tür bir global ağın ülkeler arasındaki ticari dalgalanmalarından etkileneceği ortadadır.(8)

    Günümüz "Silikon Devrimi" ile neredeyse Hayek'in başını döndürecek kadar hür-Ademi merkeziyetçi toplumsal ve iktisadi bir yapı ortaya çıkıyor.İnternet, Hayek'in ideallerini gerçekleştirecek toplam dünya ticaretinde şu anda az bir konum işgal etse de bundan sonraki on yıl içinde 200 milyar dolar hasılaya tırmanacağı beklendiği belirtiliyor. İnternet üzerinden yorulmadan ve benzin parası harcamadan dünyanın herhangi bir yerindeki istenilen özellikteki bir ürünü sipariş edebilme imkanı var. (9)

    Türker Cambazoğlu , dünyanın giderek küresel ticarete ilgi göstereceğine dikkat çekerek internet üzerinden ticaretin 4 unsurdan oluştuğunu belirtiyor.(10)
1.Ürün bilgisi (veri)
2.İş hareketleri bölgesi (transaction domain)
3.Diğer bilgi destekleri (Varlık Yönetimi)
4.Sayısal ürün dağıtımı (Satış). Bu işlemde 4 aşamayı içermektedir.

1.Müşteri/Tüketici
2.Ödeme Biçimi
3.Tüccar
4.Tedarik edici / işlemci 

    İnternet üzerinden ticaret pazarının gelişmesini sınırlayan temel etmenler ise şunlardır:

• Çevrimiçi servislerin olmayışı
• Telekom maliyetlerinin yüksekliği
• Dil sorunlarıdır.

    Bu sorunların büyük kısmının Asya Pasifik bölgesi içinde geçerli olduğunu belirten Camabazoğlu ,2000 yılına kadar internet üzerinden ticaretin 3 milyar dolardan (1996) 150 milyar dolara ulaşacağının öngörüldüğünü belirtiyor. (11)

    Udo Flahr, çok yakın bir gelecekte internetin ekonomik yaşamda pekçok yeniliğin öncüsü olacağını belirtir. Önümüzdeki yıllarda Elektronik nakitin , Amerikadan başlamak üzere bütün dünyaya yayılacağı öngörüsünde bulunmaktadır. Elektronik nakit ödemelerinin zahmetsizce yapılma, güvenli, hızlı ve yönetim yükünü azaltma avantajlarının olduğunu belirtir.Londra'da kurulmuş bulunan danışmanlık grubu Ovum, Dünya çapında tüketici ödemeleri tutarı olan 7 trilyon doların 4,5 trilyonunu elektronik nakitin hedefleyeceği pazar payı olacağı tahminin önemli olduğunu belirtir. (12)

    İnternet üzerindeki ticaretin artması ile, bir zamanlar IMF'nin yapmak istediği "Dünya Parası" uygulaması çok kısa bir süre içinde gerçekleşecek gibi görünüyor. Uluslararası ticaret ve sermaye akışlarının da artmasıyla, kur riskinin ortadan kaldırılmasını isteyen çevreler, günün birinde yerel paraları bile pratik olarak geçersiz kılabilmektedir. Para politikası gibi bir oyuncağın devletlerin elinden alınması ile birlikte dünya ekonomisi ciddi bir yeniden yapılanmanın içine girebilir. Böyle bir ortamda vergilendirmede dış ticaret rejimine kadar pek çok uygulamanın değişmesini kaçınılmaz kılacaktır. Bu durum ortaya asgari büyüklüğe sahip hür bir dünya toplumumu yoksa internet dahil hemen hemen her şey üzerinde hakimiyet kurmuş tek bir dünya devletimi çıkaracağı gibi çok çeşitli düşünce alanlarını ortaya çıkaracaktır. (13)

    İnternet alanında mevcut boşluklardan yararlanarak Genel toplum sağlığını tehdit eder biçimde sorunlara yol açacak şekilde firma faaliyetlerinin denetlenmesi gerekiyor.
    Dünya sağlık örgütü internetin tıp alanında özellikle III.Dünya ülkelerine bilgi ulaştırılması yönünden faydalı bir araç olduğunu, insanların tıbbi bilgilerinin artırılması amacıyla bir takım tıbbi kuruluşların internetten faaliyette bulunmasını teşvik ederken öte yanda internette kontrolsüz olarak yapılan ilaç promosyonları ve satışın kamu sağlığı bakımından sakıncalarına dikkat çekti. Tıp eczacılık ticaret ve yasal düzenlemeler konusunda uzman heyetlerin yaptığı açıklamada İnternet denetiminin güç olduğu kabul edilerek zararlı girişimleri önlemek amacıyla bazı tavsiyelerde bulunuldu. Yetkililerin özellikle bazı küçük ilaç firmalarının interneti kendi çıkarları doğrultusunda kullanarak, reçete zorunluluğu bulunan bazı ilaçları reçetesiz olarak satma girişiminde bulunduklannı kaydettiler.Uzmanlar internet aracılığı ile yapılan bu satışların ancak gümrük yoluyla denetlenebileceğini ifade ediyorlar.(14)

Kaynaklar
1-BOL Hamdi, " Neden İnternette Kanuna İhtiyaç Duyalım? Net, kasım 97,sh: 43-45
2-BAAN Paul,.Net, Kasım97, Sayı:8 sh:20
3-"İnternet 97 Ya herru ya Merru" PC:06 ,24.12.1996
4-Para Piyasasında Siberalem çağı PC :9,14.01.1997, sh:8
5-"İnternetin neresindeyiz"PC:04: 10.12.1996 sh:7
6-A.g.m., "İnternetin neresindeyiz"PC:04: 10.12.1996 sh:7
7-UTKU Melikşah " OECD'nin İnternet telaşı", 17.11.1997 Yeni Şafak Gazetesi
8-A.g.m.,UTKU Melikşah " OECD'nin İnternet telaşı",
9-UTKU Melikşah, "İnternet, Modern Politik İktisadın Sonu", 22.9.1997 Yeni Şafak Gaz.
10-CAMBAZOĞLU Türker, "İnternette ticaret stratejileri", BT haber, 24 Şubat-2 Mart 97
11-A.g.m CAMBAZOĞLU Türker, "İnternette ticaret stratejileri", BT haber, 24 Şubat-2 Mart 97 sayı: 106
12-Udo Flohr ve Jelena Rupnik, "Elektronik nakit ne zaman elektronik cebimizde şıngırdayacak", BYTE, Ocak 98, sh:104
13-A.g.m., UTKU Melikşah, "İnternet, Modern Politik İktisadın Sonu"
14-internette ilaç sorunu, Yenişafak gazetesi, 8 eylül 1997