Ofis Otomasyonu Sistemleri

 

Bir ofis otomasyonu şu alt sistemlerden oluşmaktadır. (1 ve 2)

1. Veri tabanı yönetim ve belge erişimi sistemleri
2. Metin düzenleme sistemi
3. Ajanda
4. Elektronik haberleşme sistemi
5. Grafik sistemleri
6. Elektronik tablo işleme programları (Elektronik yazı tahtası)
7. Karar destek sistemleri

Bir kuruluş yukarıda belirtilen alt sistemleri bütünleşik bir sistem içinde kullanabilirse ofis otomasyonu sisteminden beklenen yarar olacaktır. Bunun sağlanması için bu alt sistemlerin şu koşulları sağlaması gerekiyor. (3)

• Kullanım kolaylığı
• Fax ve telex gibi haberleşme araçlarıyla bağlantı özelliği
• Yazılımların kolay geliştirilebilirliği
• Esneklik
• Kullanıcı tarafından tanımlanabilirlik
• Grafik iletişim kolaylığı.

1.Veri tabanı yönetim sistemleri

Veri tabanı yönetim sistemleri, veri tabanına erişimleri denetim altında tutmak ve kullanıcılara veri tabanının mantıksal görünümünü sağlayarak, onları veri depolama ve işleme ayrıntılarından kurtarmak amacı ile geliştirilmiş yazılım ve donanım sistemleri olarak tanımlanabilir.(4) 

Veri tabanı: Bir konuda tam ve tekrar etmeyen bilgiler toplamının saklanmasıdır.(5)

Veri tabanı yönetim bilişim sistemlerinde olduğu gibi verinin kullanılma şekli ile ilgili olmayıp tamamıyla verinin depolanması, organizasyonu ve işleme alınma şekli ile ilgilidir.(6)

Veri tabanı yönetim sisteminin yararları şu şekilde sıralanabilir.
-Veritabanı yönetim sistemi yazı tahtasında bulunan verileri bir kayıt olarak kabul eder. Tablonun her sütunun kayıtları bir alan olarak değerlendirilir. Seçilen sütuna göre arama, sıralama işlemleri yapma. Yeni sütunlar ekleme, ayrıca sütunlar arasındaki ilişkilere göre kayıtlar seçilebilir.(7)
-Veri tabanı yönetim sayesinde aynı verinin ayrı ayrı yerlerde depolanmasını önleyerek, bu verinin hem güncel hem de güvenli bir şekilde tutulmasını sağlar. Böylece bellek yönünden tasarruf sağlar. Ayrıca Veri tabanı dizaynında değişikler, Index kullanarak dosya sıralama form hazırlama, raporlama, istatistiki analiz,grafik yazılımı gibi yeteneklere de sahiptir.(8)
-Veri tabanı sayesinde, üst yöneticilerin astlara olan direkt bağının sadece raporlar şeklinde yahut özet bilgi ile yetinmeyip, ellerinde bulunan bilgilere ilişkin istatistiki analizlere gerek duyduklarında yararlı olmaktadır. (9)

Piyasada çeşitli veri tabanı programları bulmak mümkün. Başlıcaları Macintosh'un 4 th dimension ve Win File programlarıdır. D Base, küçük ya da büyük ölçekli işletmelerin her türlü hesaplarını organize edebilecek örnek bir veri tabanı yönetim programıdır.(10)

2.Belge erişim sistemleri

 Belge erişim sistemi, Bilgisayar yardımıyla belgeleri endexleyip konularına göre kümelendiren, manyetik disk ortamında saklayıp, iletişim bağlantılarını oluşturarak kullanıcı tarafından bir bilgisayar terminalinden verilen sorular üzerine, belirtilen istek doğrultusunda araştıran sistem olarak tanımlanabilir. (11)

Bir belge erişim sisteminin birimleri şunlardır.

a) İndeksleme birimi

Belgeler topluluğunun içinde tanımlamada kullanılabilecek terimleri saptır ve belgelerin sistem için tanımını bu sözcükleri kullanarak yapar, örneğin: Eğer belgeler topluluğu beş terimle tanımlanmışsa ve birinci belgede 1. 3. ve 4. terimler kullanılıyorsa bu belgeye karşılık gelen vektör ya sıfır (0) ya da bir (1) şeklinde (yani terimin belgede geçtiği ya da geçmediğini) ifade edilir. Bu yaklaşımda her terimin geçtiği belgedeki önemine ve belge toplamındaki önerime göre ağırlıkla belge tanım vektöründe yer alır.

b) Kelime haznesi

Belgelerin indexlenmesinde kullanılacak terimler topluluğudur.

c) Belgeleri kümelendirme birimi

Burada bir sorgu karşılığını bulmak için sistemdeki tüm belgeler yerine sorguyla ilgili olabilecek küme seçilir ve yalnızca küme üyeleri sorguyla ilgili olup olmadığı konusunda incelemeden geçirilir.

d) Ulaşım yollarını (iletişim) hazırlama birimi

Manyetik disk ortamında kümelendirme sonuçlarını tutmak ve onlara ulaşmak için gerekli bilgi yapıları bu birimce oluşturulur.

e) Sorgu mükemmelleştirme birimi
Kullanıcının isteğine uygun olarak belgelerin içeriğini değiştirerek sorguyu yeniden düzenler. Bu anlamda mükemmelleştirilmiş olan sorgu sisteme bir kez daha verilerek daha önceden erişilmemiş isteğe uygun belgelere ulaşılmaya çalışılır. Bu işlemi pek çok kez tekrar etmek olasıdır.

f) Sorgu çözümleme ve belge erişim birimi

Çeşitli türde hazırlanabilecek sorguları çözümleyerek, hazırlanan belge kümeleri aracılığıyla kısa sürede istenilen belgelere ulaşır ve bulunan belgelerle ilgili kullanıcıya iletir.

3.Metin düzenleme sistemleri
Sözcük - işlem yazılımları ile her türlü basılı form, kitap,-E-dergi basılı yazı, rapor, belge hazırlanabilir. Yazı sırasında tüm düzeltmeleri yapmak, sayfa düzeni, yazı biçimi, sözcük,yazım, ve imla hatalarının bulunması kolaylaşır.(12)

Sözcük- işlem ve grafik yazılımların sunduğu olanakların birlikte kullanılmasıyla her tür yazı, rapor, belge, basılı form, kitap dergi, broşür hazırlamaya yarayan son derece esnek masa üstü matbaa görevi yapar. Yazım sırasında metin üzerinde istenilen değişikler yapabilmekte, iş mektupları yazılmakta, fatura düzenleme ve postalama işlemi yapılabilmektedir. (13)

Bilgisayar yardımlı yayın sistemi sayesinde aşağıdaki yararlar elde ediliyor.(14)

-Bilgisayar yardımlı yayın sistemi üretim süreci içerisinde projelerin bir masadan diğerine geçmesini önlemekte, yayıncılıkta başkalarına olan bağımlılığı azaltmakta, bunun yerine bütünleşik bir üretim sisteminin oluşturulmasına imkan veriyor.

-Böylece ürün geliştirme süreci kısaldığından projenin hazır hale gelme süreci büyük ölçüde azaltılmış olduğundan maliyetten tasarruf sağlıyor. Düzeltme evrelerinde daha az sayıda kişi çalışacağından yemi hataların oluşması tehlikesi ortadan kalkıyor.

-Aynı anda birçok projenin zamanında yetişememesi sorunu olmaksızın yürütülebilmesine imkan veriyor.

-Önemli ölçüde zaman kaybına ve hatalara yol açan revizyon ve onayların kısa sürede gerçekleşmesine imkan veriyor.

-Bilgisayar yardımlı yayın sistemleri küçük işyerlerindeki, büyük yayın evleri, basın ajansları, grafik büroları, reklam büroları gibi küçük ya da büyük ölçekli pek çok kuruluşta uygulama imkanına sahip.

Microsoft'un bu alana ilişkin olarak Microsoft word, win, text,win view, word star masaüstü programları bulunmaktadır.

4-Ajanda (Adres, Telefon Rehberi, Hesap Makinası):(15)

Bu kullanışlı takvimde her gün için ilerde meydana gelebilecek önemli hususları notlamak mümkün. Randevular, toplantılar işaretlenerek belli aralıklarla sesli ya da, görüntülü olarak uyarı alınabilir. Gün içerisinde yapılacak işlemleri önem sırasına göre işaretleme ve yapılmayan işleri ertesi güne aktarma olanağı sağlanır.

Ofis otomasyonu ortamındaki kullanıcı grupları kişi ve kuruluşların adres, telefon bilgileri bilgisayar ortamına girmesine ve istenildiği zaman kolayca ulaşma, etikete dökme, bilgisayar ortamından telefon çevirme, adres etiketleri üretme olanağı sağlar.

Hesap makinesi yazılımları ile karmaşık bilimsel hesaplamalara ve istatistiksel değerlere kadar çok çeşitli olanakları bu tür yazılım aracılığıyla gerçekleştirebiliriz.

5-Elektronik Haberleşme sistemleri(Elektronik postacılık)

Bir elektronik posta sisteminin unsurları şunlardır. (16)

- Merkezi ünite

- İletişim üniteleri

- Tüm kullanıcılarda bulunan terminaller şebekesinden oluşuyor.

Elektronik posta sistemi şu şekilde işliyor.

Bürodaki terminalden yazılan mesaj, gereken sinyal posta merkezine gönderildikten sonra merkezi sisteme iletilir.

Elektronik postacılığın katkıları:

- Elektronik postacılık sayesinde kullanıcılar arasında iletim alışverişi yapmak (duyuru, yazışma) mümkündür. Kullanıcılar yerlerinde olmasa bile onların bilgisayar ortamında posta kutularına bırakılır. (17)

Bir mesaj, duyuru, tek bir kişiye gönderileceği gibi bir gruba ya da tüm kullanıcılara, başkalarının okunmasını engellemek için şifreleme, iletim geldiğinde ve gönderilen mesajlar karşı tarafça alındığında görüntülü ve sesli uyarı alma olanakları bulunuyor. (18)

Böylece bilgisayar ortamından ayrılmadan fax ve telex haberleşmesi ve diğer kullanıcılarla dosya alışverişi yapılabilmekte, iletişim ağı aracılığıyla diğer bilgisayar kullanıcılarına ulaşılarak iletişim sağlanır. (19)

- Elektronik postacılık sayesinde bilgisayar ortamında uzun bir mesajın arasında boşluk bırakılarak, araya daha süratli olması gereken bir işlemin girilip tekrar kesilen ilk işleme dönülebilmesi olanağıdır.(20)

- Elektronik postacılık sayesinde posta kutusu diye bir şey kalmayacak. Mesajları bilgisayara aktarıp, sonra bunu telefon kabloları vasıtasıyla istediğiniz herhangi bir posta istasyonuna göndermek mümkün. Mesaj . burada otomatik yazıcı ile yazıya dökülecek ya da doğrudan doğruya elektronik formdan alıcısına ulaşacak.(21)

Elektronik postanın kullanıcıları, iş hayatında sürat ve düzen isteyen bürolar, turizm şirketleri, oteller, reklam büroları ve işlerin özelliği nedeniyle bu tür bir haberleşme sistemine ihtiyaç duyan kuruluşlardır(22)

6- Elektronik Tablo İşleme Programları :

Bu programlar, sayesinde kullanıcı, paragrafların, başlıkların, grafiklerin çerçevelenmesine, tablo oluşturmasına ve bu tablo üzerinde istenilen değişikliği yapabilen programlardır. Kullanıcı elektronik tablolama programını bilgisayarın ana belleğine yükleyip çalıştırdıktan sonra tablo üzerinde istenilen sayısal ya da mantıksal metinler yerleştirebilir. Elektronik tablolama programları aracılığıyla tablo üzerinde kopyalama yapma, yer değiştirme, silme, isimlendirme gibi bir dizi işlem yapılabilir.

Bu alanda Lotus 1-2-3, microsoft word, excel, compass,Quattro Pro önemli tablo işleme programlarıdır.

LOTUS 1-2-3.

Bir elektronik yazı tahtası ve bu yazı tahtası üzerine kurulmuş veri tabanı yönetim sistemi ve çeşitli yardımcı programların katkısıyla çok çeşitli türde grafik çizmeye olanak sağlayan bir programdır.(23)

Bu programlar sayesinde birden çok sayıda tablo açmak, tablodan birinde olan bir bilgiyi diğerinde kullanmak, ayrı ayrı açılan tabloları ayrı ayrı ekrana getirip incelemek ve bunlardan veri girişi yapmak mümkündür. Tablolar arasında formüller kullanılarak ilişki kurulabilir. Ya da farklı tablolar arasında aktarmalar yapılabilir.

Lotus 1-2-3 sisteminin diğer elektronik tablo işleme programlarına olan üstünlüğü, kısıtlıda olsa veri tabanı işlemlerinin yapılması ve grafik imkanlarının bulunmasıdır. Kullanıcı istediği işlemleri bir alt sistemden başka bir alt sisteme geçerek gerçekleştirilir.

Lotus 1-2-3 sisteminde kullanıcı üzerinde işlem yapacağı veri ve bilgileri ekrandan çıkan boş yazı tahtasına istediği biçimde yazar. Sonra yarattığı çizelgenin sütunları arasındaki ilişkileri aritmetik ve mantıksal işlevlerle belirtebilir. Böylece elindeki bilgilerde üretilmesi istenen sonuçları yine bir sütun olarak elde edebilir.

Bilgilerin girilmesi, kaydırılması ve kümelenmesi için gerekli işlemlerde tanımlanmıştır. Bütün sistem işlevleri listelenmiş seçenekler biçiminde kullanıcıya sunulur.

Lotus 1-2-3 sisteminin grafik olanakları sayesinde kullanıcılar elektronik yazı tahtasında çeşitli işlemler sonucu elde edilen bilgileri ekranda daha anlaşılabilir ve yorumlanabilir biçimde grafiksel olarak görmelerini sağlar.

MS Excel

Excel bir hesap tablosu (spreadsheet) programıdır.

Excel her türlü veriyi (özellikle sayısal verileri) tablolar ya da listeler halinde tutma ve bu verilerle ilgili ihtiyaç duyacağınız tüm hesaplamaları ve analizleri yapma imkanı sunan bir uygulama programıdır.

Excel ile, verilerle ilgili grafikler çizebilir, kolay ve hızlı bir şekilde raporlar, özetler hazırlayabilir, istenilen verilere ulaşabilir, sıralayabilir, sorgulayabilirsiniz.

Excel’de veriler,. “ xls ” uzantılı dosyalarda saklanır.

7. Grafik Sistemleri :

Bilgisayar yardımıyla nesnelerin, modellerin, resimlerin bilgisayar ortamında çizimine, tasarlanmasına, depolanmasına, imkan veren bir sistemdir. (24)

Grafik sistemlerden bugün geniş ölçüde yararlanılıyor. Kullanıcılar bu sistem aracılığıyla her tür grafik, desen, amblem, antet, logoyu bilgisayar olanaklarını kullanarak masada hazırlayabilir. Grafik yazılımlarının sağladığı olanaklarla son derece esnek, etkileyici sunuş ve tanıtımlar yapılır. Yine tarayıcıların kullanılmasıyla halihazır grafik ve resimlerle kendi renkleriyle bilgisayar ortamına aktarılarak grafik yazılımın işleyebileceği bilgisayar verileri haline getirilebilir.(25)

Bilgisayar grafikleri bir bakıma görüntü işleme görevini üstlenmektedir. Bu sayede bir fotoğraf üzerindeki istenilen değişiklik bir iz bırakmadan gerçekleştirilebiliyor.(26)

8-KARAR DESTEK SİSTEMLERİ

Ofis otomasyonun alt sistemlerinden biri olan Karar destek sistemini kısaca şu şekilde tanımlayabiliriz:

"Karar verici durumunda olan kişilere yardımcı olabilecek bilgisayarlara dayalı bir sistem"dir.(27)

Karar almak, belirlenmiş amaçlar ve el altındaki bilgilere bağla olarak çeşitli alternatifler arasında bir tercih yapmaktadır.

Bilgisayarların kullanımının yönetime en önemli katkısı "stratejik yönetimsel kararlara sağladığı destektir.

Bir işyerinde yönetsel süreçler içerisinde çeşitli kademelerde problemin niteliğine göre kararlar verilmektedir.

j.L.Moigne karar sürecini aşağıdaki kriterlere göre incelemektedir :




  Kaynak:J.L.Moıgne .LES SYSTEMS DE DECISION DANS LES ORGANIZATIONS SH.74 Kitabından aktaran :M.D.SARR.Karar süreci ve bilişimin katkısı, Cev:Engin Okyay. 1st.U.İsi.Fak.Dergisi. Sayı:2 Cilt :3 sn:242

Ayrıca kararları hiyerarşik kademelerde almış şekillerine göre de bir sınıflandırmaya tabi tutabiliriz.(28)(Bakz:Şekil 2.)




Bir işletmede günlük rutin faaliyeti yürütmek üzere alınan kararlar, programlanmış kararlardır. Neyin nasıl yapılacağı önceden belirlenmiş kurallara dayandırılmış işlemleri kapsar. Bu tip görevler yönetim kademesinin alt düzeyindeki yöneticiler tarafından yürütülür. Bordro, fatura düzenleme gibi basit finansal işlemlerde bilgisayarın rolü büyüktür.

Yapısal olmayan kararlar, yani programlanamayan kararlar, çözümü belli yöntemlere dayanmayan, bir defaya özgü, karmaşık yapılı ve risk unsurunu taşıyan kararlar olmakta.

İşte karar destek sistemleri yapısal varı yapısal kararlar da destek için kullanılmaktadır.(29)


KARAR DESTEK SİSTEMİNİN YAPISI

Kaynak: Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri. Bilişim Temmuz 92 sn:41

A) VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMİ :

Karar destek sisteminin uygun bir veri tabanına sahip olması gerekiyor. İşletme içi çeşitli birimlerden alınan muhasebe, pazarlama, üretim gibi bilgiler ve işletme dışı bilgiler yani pazar durumu, rakiplerin durumlarına ilişkin bilgiler, ekonomik göstergeler sistemin veri tabanını oluşturacaktır (30)

B) MODEL TABANI :

En basit olarak model, gerçek olayların küçük bir temsilidir. Bir sistemin ya da sürecin temsilcisi olarak tanımlanabilen model, ilgi amacına etki eden sistemin elemanlarını birleştirir. Model sistemin tam bir kopyası değildir.(31)

Modelleme sayesinde yönetim süreçlerinde karşılıklı ilişkileri, çevrede meydana gelen sorunları anlamamız kolaylaşıyor. Böylece Yönetici bilgisayar sisteminin olanaklarına kendi bilgi ve deneyimini de katarak karar alabilecektir.

Karar destek sistemlerinin önemli bir bölümünü oluşturan "Model tabanı" destek verdikleri yönetim düzeyine göre stratejik taktik, ya da işletimsel özelliğe sahip olabildiği gibi model blokları ve alt yordamlarımda içerir.(32)

C) MODEL DİZİNİ :

Model tabanı için bir katalog görevi yapar.

D) MODEL KOMUT İŞLEMCİSİ :

Model tabanı ve kullanıcı ara birimi arasındaki bağlantıyı sağlar. Bu işlemci modelleme komutlarını yorumlayarak istenilen fonksiyonları yerine getirecektir.

E) MODEL YÖNETİM SİSTEMİ :

Karar destek sistemi içinde yer alan model yönetim sistemi bir yazılımdır. Bu birim sayesinde Model yaratma, alt yordamları ve diğer blokları kullanarak, yeni yordamların yaratılması, modellerin güncelleştirilmesi, değiştirilmesi ve verilerle olan ilişkileri düzenler. (33)

Karar destek sistemlerinin yararları şu şekilde sıralanabilir.(34)

-Yönetici ve bilgisayar arasındaki ilişki gelişecek, yönetici sabit ve katı modelleri uygulamak zorunda kalmayacak, kendi görüş ve deneyimlerini de modellere katarak ona göre karar alabilecektir.

-Model ile kullanıcı arasındaki iletişim engeli ortadan kalkacaktır. Kullanıcı ara biriminin konuşma diline yakın olması karar vericinin verilere erişimini kolaylaştıracaktır.

-Bu tür sistemlerle yöneticilerin sorun çözme yetenekleri artırılabilecek, model üzerinde çeşitli senaryolar üzerinde çalışılabilecek, çalışılan modellerin parametreleriyle oynamak imkanına sahip olacaklardır.

-Karar destek sistemlerinin çift yönlü etkileşime dayanması nedeniyle kullanıcı herhangi bir sorunun çözümünü kısa sürede görme imkanına kavuşacak yani öğrenme süresi kısalacaktır.

-Karar sürecinde bazen birbirlerine bağlı zincirleme kararlar alınmaktadır. Karar destek sistemleri birbirine bağlı kararların ardarda sonuçlarını gösterecek ve karar alma süreci kısalacaktır.

KAYNAKLAR
 
1-Ofis otomasyonu sistemleri, Mehmet Baray,Fazlı Can,Asuman Doğaç Bilgisayar dergisi Mart 1985- sayı 47
2-Bu Bürolarda Çalışmak Zevk, Bilgisayar dergisi 1988 sh:82.
3-Kemal Akgün, Ofis otomasyonu, Bilişim ,Mayıs 92 sh 64
4- Asuman Per. Şadiye Güler. Veri babanlarında Mantıksal Veri Tasarımı. Bilgisayar. Ocak-Şubat 1984.
5- Aylanur Ataklı. Amme İdaresi Dergisi, Eylül 1991. sh: 113-114
6-Meral Toprak.Mehmet Tanyaş.Gülnihal T.Kenanoğlu.Muzaffer Soysal Bankacılık sektöründe bilgisayar kullanımı, 1991.,MPM,yayın no:452, sh: 52
7- A.G.M., Mehmet Baray ve Diğerleri. 1985. sh: 29
8- Cem Denizli. Gülçin Latifoğlu. D.Base Öğrenme ve Kullanım Kitabı. III. IV. 1.1. Versiyon 1991. Beta Tayınları
9- A.G.M., Aylanur Ataklı. 1991. sh:ll4
10-A.G.E., Cemdenizli. Gülçin Latifoğlu. 1991. sh:29
11- Fazlı Can. Bilgi Erişim Sistemleri. Bilgisayar. Ocak-Şubat 1984
12-Kemal Akgün. Ofis otomasyonu.Bilişim.Mayıs 1992
13-Aylanur Ataklı. Amme İdaresi Dergisi, Eylül 1991 sh: 115
14-Otomasyon ve Yayıncılık. Aralık 1985 sh: 30-34.
15-Kemal Akgün.  Ofis Otomasyonu,Bilişim, 1992.
16- Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi" Bilgisayar, Mart-Nisan 1983. sh:37
17-Kemal Akgün. Ofis otomasyonu.Bilişim.Mayıs 1992.
18-Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi" Bilgisayar, Mart-Nisan 1983. sh:37
 19-Büro Bilgi Sisteminin Gelişimi. Bilgisayar dergisi,Mayıs-Haziran 1980. sh:17
20-A.G.M., Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi" Bilgisayar dergisi,Mart-Nisan 1983.
21-Bu Bürolarda Çalışmak Zevk. Bilgisayar dergisi. ocak 1988. sh:80-83.
22 .A.G.M., Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi
23- Aylanur Ataklı."Bireysel öğrenimde bilgisayar kullanımı". Amme İdaresi dergisi Eyül 1991.Sayı 3 sh: 116-117 ve A.G.M.,  Mehmet Baray. Fazlı Can. Asuman Doğaç.  Ofis Otomasyonu Sistemleri. Bilgisayar. Mart 1985.  Sayı:47 sh:19)
24-Aylanur Ataklı."Bireysel öğrenimde bilgisayar kullanımı", Amme İdaresi dergisi Eyül 1991.Sayı 3 sh: 113
25-A.G.M., Kemal Akgün. 1992. sh: 63
26-A.G.M., Aylanur Ataklı. 1991. sh:113
27- Aylanur Ataklı."Bireysel öğrenimde bilgisayar kullanımı". Amme İdaresi dergisi Eyül 1991.Sayı 3  sh: 113.
28-Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992 sh:50  
29-Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nasıl yaratılır? Bilişim mayıs 92 sn:41  
30)Yalçın Özkan. Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992
31- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri. Bilişim Temmuz 92 sh:40
32- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992 sh 41
33- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nasıl yaratılır? Bilişim mayıs 92 sh41
34- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri. Bilişim Temmuz 92 sh:52 ve Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992 sh 41