internette sosyal ve kültürel olanaklar

İnternet, insanlara sosyal ve kültürel açıdan bir çok olanaklar sunarak köklü bazı değişikliklere yol açtı.

İşte bunlardan bazıları:

UZAKTAN EĞİTİM

Bilgi teknolojilerinin hızla geliştiği günümüzde, pek çok bilim adamı "bilgi çağı'nın yaşandığını düşünüyor.Bilgi giderek merkezi olmaktan çıkıyor ve dünyaya mal oluyor.(1)

Küresel boyutta gerçekleşen bu bilgi aktarımında teknolojinin önemli bir işlevi var. Teknolojiyi kullanmaktaki işlevsellik kişileri ve kurumları belli bir mekana bağlı kalmaksızın bilgi iletişimi yapmasına olanak sağlıyor.Bilgi iletim aracı olarak internet eğitimde mekan uzaklığını önemsiz kılan yapısıyla dikkat çekiyor.(2)

Toplumlar bilgi teknolojilerinin hızla gelişmesi ve öteki etkenler nedeniyle çok büyük ve ciddi değişimler geçiriyorlar. Buna bağlı olarak eğitim sistemleri de değişiyor. Eğitim reformu yapma pek çok ülkenin gündemine geliyor. İşte gerçekleştirilmesi hiç de kolay olmayan bu gündem maddesi bu gün yeni bir seçenek olarak uzaktan eğitimin eşiğine getirdi. Bu yeni seçeneğin daha çok yeğlenmesinin bir başka nedeni de giderek benimsenen "Yaşam boyu öğrenme" kavramıdır. Teknolojinin hızla ilerlemesi, toplumların hızla karmaşıklaşması, bilginin hızla üretilmesi gibi nedenler öğrenmenin bir yaşam boyunca sürmesini zorunlu kılıyor. Bu durumda teknolojiye ulaşabilen herkes öğrenmelerini yaşam boyu sürdürebilecektir.(3)

Sanal üniversite ile uzaktan eğitim olanağı sayesinde birey internet aracılığı ile üniversiteye bağlanarak çalışmalarını gönderebilecek, değerlendirilmesini bilgisayarlar aracılığı ile yapabilecek ve video konferans kullanılarak ders verilme imkanı olacaktır. (4)

Uzaktan eğitim olanakları ile bireyler, video konferans araçları ile ders alabilecek, çalışmalarını gönderebilecek ve bunların değerlendirilmesini yine bilgisayarlar aracılığıyla yapacaktır. “On-line Üniversiteler” olarak adlandırılan internet üniversiteleri öğrencilerine çantalarındaki bilgisayarı sayesinde dünyanın her tarafında öğrenimlerini sürdürebilme imkanını tanımaktadır.(5)

Bilgisayar odaklı öğretimde elektronik posta, faks aynı anda bilgisayar konferansı ve internet uygulamaları gibi bilgi aktarımını kolaylaştıran uygulamalardan yararlanılır. Televizyon, görme ve işitme duyularına seslenir. Ancak basılı malzeme kadar kalıcı değildir. Radyo, işitsel özelliği ve ucuzluğu nedeniyle dikkat çekiyor. Bilgisayar kullanılarak yapılan öğretim ise, bireysel öğrenmeyi güdülediği, görsel, işitsel iletişimden tamamıyla yararlandığı, etkileşimli olabildiği ve çift yönlü iletişime olanak tanıdığı için diğer uygulamaların sakıncalarını giderir.(6)

Bilgisayar konferansı ve elektronik posta, öğrenciler ve öğretmenler arasında karşılıklı iletişimin artmasına yardım etmekte, son dakika duyurularının iletilmesi, ödevlerin toplanması ve öğrencilere kısa sürede geri bildirim vermeyi kolaylaştırması açısından internet faks vb. kullanılabilir.

İnternet Kütüphaneleri
İnternette çeşitli okul adresleri, kütüphaneler, evde eğitimle ilgili sayfalar öğretmenler için açılan siteler ve yeni öğretme teknikleri, eğitimde yükselen trendler olarak yer almaktadır. Eğitim anlayışlarındaki yeni reform ile birlikte yabancı dil öğrenimini renklendiren bir çok siteye erişmek mümkün. (7)

Çeşitli arama servisleri kullanarak internet Kütüphanelerine, geçmişte yada günümüzde yasaklanan kitaplara, üniversite kütüphanelerine, özel koleksiyonlara, resmi kurumların arşivlerine ve çocuk eserleri kütüphanelerine ulaşmak mümkün. Çeşitli üniversitelerin web sayfalarında telif sorunu olmayan kitap ve makalelere yer verilmektedir.(8)
 

Türkiye'de ilk kez Tübitak-ODTÜ işbirliği ile kullanılmaya başlanan internet ağında kurulan bilgisayar laboratuvarı ile öğrencilerin Araştırma bilgi kaynaklarına erişim, doküman ve yayınların izlenmesi, elektronik postayla haberleşme ve kütüphane arşivlerine ulaşma imkanı sağlanmıştır.(9)

Kitapların geleceği

İnternet üzerinde çok sayıda kitap ve makalelere ulaşımın kolaylaşması kitapların geleceğini nasıl etkiliyor?

"Elektronik çağda kitapların kaderi" (The Gutenberg Elegies: The Future of Reading in an electronic Age) adlı kitabı ile ilgili olarak bir internet forumunda şöyle diyor: “Ben elektronik medyayı, kitaplara bir yardımcı olarak değil, bir rakip olarak görüyorum. İçinde bulunduğumuz bu akıl almaz internet denizi birgün gelecek o kadar derinleşecek ki derinliğini anlayana kadar çoktan boğulmuş olacağız”(10)

Buna benzer karamsar görüşler bir yana Amazon ve İnternet Books Tree gibi kitabevleri sayesinde kitap okunmasının yaygınlaştığı belirtiliyor.Yayım kuruluşları ve okurların kurduğu web siteleri sayesinde kitapların ve yazarların reklamları yapılıyor.

Bilim kurgu romanlarında teknolojiden sürekli bahseden Lain Banks adına internet sitesi oluşturan Rob Keogh'a göre "İnternet kesinlikle kitapları ve okumanın faydalarını bütün dünyaya anlatıyor ve bu televizyonun yapabileceği bir şey değil" demektedir.

Bazı yazarlar interneti kitaplarını yazmada kullanmaktadırlar.Mesela İngilterenin Stephen King'i olarak anılan "Peter James"in son kitabı "Gerçek İnternet' (The Truth) adlı kitabını yazmada interneti bir araç olarak kullanmıştır. (11)

Bütün bunlar internet ile kitapların öldüğü görüşünün tartışmalı hale gelmesine yardım ediyor.

Hiçbir medya organının yapamayacağı şekilde dünyanın dört bir yanından ulaşabilen bir araç olduğu için internetin kitap kültürünün yaygınlaşmasına katkı yapacağı, hem yazar hem okur hem de yayınevleri için yeni bir değişim getireceği açıktır.

Haber grupları (News Group)

Haber grupları (News Group) dünyanın her köşesinden katılımcıların yer aldığı açık tartışma grupları olarak nitelendirilebilir.

Bu tartışmalar, bilimsel ve mesleki tartışmalardan, genel kültür, güncel sorunlar, ulusal ve uluslararası politika dinlenme ve eğlenceye kadar çok geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
İnternette belli bir konu üzerinde kişilerin fikir alışverişi yaptığı tartışma grupları ile dünya toplum düzenine demokratik bir ortam yaratılmasına bir katkı sayılabilir. (12)

İnternetin bağımsızlığının en güzel göstergelerinden biri olarak gösterilen dünya üzerinde milyonlarca kullanıcı olmasına rağmen bu "yeni toplum"a katılanlara gösterilen yardımseverlik. Gerçekten ister Haber gruplarında (News group) ister World Wide Web'de olsun her aşamada kullanıcılar arasında anlamlı etkileşimler gerçekleşmektedir. (13)

Haber grubu çok sayıda kişinin belirli bir konuda mesaj alışverişi yaptığı bir elektronik pano olarak tanımlanabilir. Üye olduktan sonra aynı haber grubunun diğer üyeleriyle bir konu hakkında fikir alışverişine girilebilir.

    Haber grupları mesajların konu dahilinde kalmasını yada genel adab-ı muaşeret gereklerine uyulmasını sağlamak amacıyla belirli bir kuralları olabilir.

 Dinlenme (Rekreasyon) haber grubunda, spor (sports), müzik (music), gülmece (humor), ve oyun (games ) alt grupları yer almaktadır. Örneğin sadece Uzay yolu (star Trek) dizisi için ABD'de yüzlerce haber grubu bulunmaktadır. Haber grupları mesajların konu dahilinde kalmasını ya da genel adab-ı muaşeret gereklerine uyulmasını sağlamak amacıyla belirli bir kuralları olabilir.(14)

İnternet ve Sanat
İnternet ortamında sanata ilişkin çok sayıda başlık var. Mimari, sanatçılar, ülkeler- kültürler, enstitüler gibi çeşitli başlıklar var. Bu sitelerde geçmiş ve günümüzdeki sanat alanındaki en son gelişmeleri izleme imkanı var. İnternetin bir kolaylığı ya da insanı tembelliğe sevk eden bir tarafı müze ve sanat galerilerinde sanal gezintiye imkan vermesi.Sergilerde bir mekanda ve belli tarihler arasında sınırlı sayıda sanatseverin beğenisine sunulan resimler internet aracılığı ile dünyanın dört bir yanına ulaşmaktadır. (15)

İnternetle birlikte edebiyat dünyasına "çok yazarlı interaktif roman” kavramı girdi. Birbirlerini tanımayan insanlar e-posta göndererek roman yazıyor.

İnternet ve oyun:
İnternetle oyunlar hem bir eğlence ve dinlenme hem de yeni fikirlerin denendiği araçlar olarak ilkokul çocuklarından araştırmacılara kadar geniş bir yelpazeye hitap edebilmektedir. MUD (Multi User Dimension) adı altında bilinenler çok oyunculu gerçek zamanda oynanan metin temelli oyunlar eğlence olmanın dışında bazıları yapay zeka araştırmacıları için bir deney ortamını oluşturmaktadır. (16)

İnternette bir takım oyunlar yüzlerce kişi tarafından aynı anda oynanıyor. Örneğin: Bilgisayarla oynamayı seven satranççılar içinde sanal dünyanın başka bir yerindeki meraklıyla oynamak, gereken durumlarda internette bağlı bir usta'ya soru sorma imkanını elde ediyor.

Bazı oyunlarda internete bağlı küçük yerel sistemlerde (Local Area Network) oynanabiliyor. Bu oyunlarda aynı anda 3 arkadaş 3 ayrı uçağı alarak bilgisayar tarafından belirlenen hedefi vurmak üzere yola çıkıyorlar. Yolda düşman uçaklarını vuruyor, kanat adamlarını koruyor ve takım ruhu içinde bombardımanı yapıp üsse geri dönülüyor. (17)

Sosyal Mekan:İnternet Cafe
İnternet cafeler'de fast food ürünlerinden, mantarlı özel yemeklere kadar çok değişik yemek çeşitlerinin bulunabildiği, içilebildiği, belli bir saat ücreti karşılığında üyelerine internet hizmeti verilen iletişim dünyasına değişik bir boyut kazandıran mekanlardır.(18)

İnternet Cafeleri kişisel bilgisayarın ve internetin buluştuğu yer olarak bakabiliriz. Evinde ya da ofisinde internete bağlı olmayanlar için bu cafeler birer "İnternet demo Merkezi" yerine geçmektedir. İnternet Cafeler saatlik ister aylık olarak abonelik hizmeti sağlayabiliyor. Bu cafelerde öğretim amacıyla kullanılabildiği gibi disket, mouse, mouse pad ve CD gibi bilgisayarın temel gereçlerini de sağlamaktadır.(19)

Sosyal Ağlar
İnternet, enformasyon akışı dışında, insanlara sohbet etme imkanı tanıyan kanallara sahiptir.

IRC yahu ICQ benzeri programlar ile diğer insanlarla hızlı bir şekilde dosya alışverişi yapılabiliyor ya da karşılıklı sohbet etmeye müsait bir yapısı var. Bu programların diğer insanlar sisteme bağlandığı anda haber verme , eski görüşmeleri görme, kayıtlı olan web sayfalarına bakabilme,istenilmeyen kişileri listeden çıkarabilme yahut irtibat kurmalarını engelleyebilme imkanı var.(20)
 

Kaynaklar
1-ÖZER Zuhal, "Uzaktan eğitim" Bilim ve Teknik. Sayı.360 Kasım 97, sh:50-58
2-A.G.M.,ÖZER Zuhal, "Uzaktan eğitim
3-A.G.M.,ÖZER Zuhal, "Uzaktan eğitim"
4-HALAÇ Ali, Zaman Tünelinde, Net, Kasım 1997 sh:66-67 ,
5-İnternet Üniversiteleri,06.10.1997 Yeni Şafak Gazetesi
6-A.G.M., ÖZER Zuhal, " Uzaktan eğitim"
7-İLHAN Deniz, "İnternette Eğitim", 01.09.1997 Yeni Şafak
8-İLHAN Deniz, "İnternet Kütüphane", 5.8.1997, Yeni Şafak Gazetesi
9-"Türkiye'de İnternet", 6.10.1997 Yeni Şafak Gazetesi
10-VAROL Ozan , "Kitapların Muhteşem dönüşü" Net. Kasım 97,Sh:59
11-A.G.M., VAROL Ozan"Kitapların Muhteşem dönüşü"
12-Türk Nokta Net'te Türkçe tartışma grupları": PC:7 31.12.1996 sh:7
13-ÇETİNOK Barış, " 5 soruyla İnternet", PC: 02/ sh:15, 26.11.1996
14-"internette çalışma grupları Newsgroup:Nedir": PC:01,19.11.1996 sh:39
15-BOL Hamdi, "Yoksa sanat İnternet için mi?" 13.10.1997, Yeni Şafak Gazetesi
16-AKGÜL Mustafa, "İnternette dinlenme", Bilim veTeknik, Eylül 94: sayı:322 sh:30
17-A.G.M AKGÜL Mustafa, "İnternette dinlenme"
18-"İnternet Cafe", 23.9.1997, Yeni Şafak Gazetesi
19-İnternetin Neresindeyiz": PC:04,10.12.1996
20-ICQ "Seni Arıyorum",Ekim 1997,sayı:7

Devamı

Bilişim toplumu

     İnternet, ilkönce bilgisayar bilimcilerince araştırma amacıyla kullanılmakla başladı. Daha sonra ABD hükümetinin az sayıda ve değişik merkezleri süper bilgisayarların ülkenin her köşesindeki yoğun gereksinimi duyan araştırmacılarına kullanıma açma projesiyle ivme kazandı. 

    Bilgi alışverişinde aracılık, hantal bir bürokratik yapıyı gerektiriyordu. Bilgi alışverişini hızlandırma ihtiyacını ilk hissedenler, yüz yıllardır bilgi kaleleri görevini gören Üniversiteler ve tabii ki her şeyi hızlı ve gizli yapmak zorunda olan "ordu"ydu.  (1)

    Bugün için internet, yalnızca bilgisayar uzmanlarının tekelinde çıkmış bilgisayardan korkmayan her sade vatandaşın kullanabileceği bir arada yaşayabileceği düzeye gelmiştir.

    Bilgi toplumları matbaanın icadı ile birlikte oluşmuş buda bizi hızla sanayi toplumuna getirmiştir.Artan Bilişim teknolojisi ile eskiden önemli olan ansiklopedik bilginin internetle birlikte bir anlamı kalmayacaktır. İçinde yaşadığımız toplumun özelliklerine bakarak bilgi toplumu yerine bilişim toplumu denilmesi daha iyi olacaktır. Artık önemli olan edinilen bilgilerden sonuçlar çıkarmaktır. İnternetle beraber bilginin yazılı görüntülü ve sesli olmasıyla TV seyreder gibi bilgi edinmek mümkün hale gelecektir (2)

     Kuramsal temelleri 1950'lerde oluşan modernleşme yaklaşımlarında, bugün yeni iletişim teknolojilerine bağlanan umutlara benzer "büyüleri" olan yeni teknolojiler olarak, özellikle radyo, sinema ve televizyon gibi kitle iletişim araçları belirtiliyordu. Cerner, Sehramon Rogers, Threnian gibi pekçok iletişim toplumbilimcisi 1970 'lerin başında büyük umutlarla sunulan "yeni" teknolojilerin neden başarısız olduklarına ilişkin çok sayıda akademik özeleştiri çalışması yapmak durumunda kaldılar. (3)

    Yüz yıldır bilginin kanalları çoğaldıkça çoğaldı. Kitle iletişim araçlarının niteliği ve keyfiyeti değişti.Eskiden sokaktaki insanın bilgi kaynağı sadece gazeteler ve dergilerdi. Ardından Radyo ve  TV çıktı. Son kertede bunların hiçbiri bilginin akış yönünü ve denetlenebilirliğini değiştirmedi. Bilginin sunuma hazır hale getirilmesi örneğin bir gazetedeki haberlerin hazırlanması, onaylanması, gazetenin basılması ve dağıtılması süreci- aynısını TV içinde düşünebiliriz-sürekli daha hızlı ve daha hızlı üretim peşinde koşan kapitalizm için asla yeterli değildi  (4)

    Gerçekten internete bağlı sistemler, kullanıcılarına maç sonuçlarından, son bilimsel makalelere kadar hemen herşeyi aktararak dünyayı (hatta uzayı) evlerdeki monitörlere taşımakla kalmayıp aynı zamanda onların evden dışarıya çıktıklarında bile bilgisayarlarını programlayıp dışarıda oldukları süre boyunca internette bilgi aktarımını sağlayacağı ve eve geldiklerinde gazetesini alan birinin heyecanı ile bilgisayardan son gelen metinleri okuyacağı bir çevresel kültürün oluşmasına da zemin hazırladılar. (5)

    Buna paralel olarak internet kullanımı da üniversite ve araştırma kurumlarının tekelinden çıkmış, ticari şirketler, uluslararası örgütler, merkezi hükümet örgütleri, sivil toplum örgütleri gibi geniş bir alana yayılımını sağlamıştır.Geniş kitlelerin yararlandırılması için bağımsız ticari kuruluşlar kanalıyla insanların cüzi bir masrafla evlerinde ve küçük işletmelerinde internete bağlanmaları mümkün hale gelmiştir. (6)

     Bugün gelinen safhada dünyanın dört bir yanına yayılmış bilgisayarlar ağı yeterince hızlı bir PC'si, bir modemi, bağlantısı olan herkesin buluşma mekanı oldu. Herhangi bir kuruluş ya da kişi az bir masrafla kendi Web sayfasını kurabiliyor ve isteyen herkes kimi zaman az bir ücret ödeyerek bu sayfaları ziyaret edebiliyor. (7)

    Ogan Güner, Bill Gates ve Bill Clintonun çok yakın bir gelecekte Amerika'daki her ev ve ofiste bir bilgisayarın bulunması gerektiğini ve bilgi alışverişinin bu milyonlarca bilgisayar arasındaki ağ üzerinden yapılacağını belirttiğini söylüyor.  (8)
     Macıntosh'un yaratıcısı Steve Jobs, internetin büyük şirketlerin dağınık ve ağır işleyen haber akışını hızlandırmak ve aracılara giden büyük meblağları ortadan kaldırmak için tasarlandığını belirtiyor ve ekliyor;"Gelecekteki en büyük ve neredeyse tek kullanım alanı ticaret olacak". (9) 

     İnternet alanında hizmet veren kuruluşlar bilgiye en hızlı ve kolay şekilde ulaşılmayı sağlıyor. İnsanın günlük yaşayışında bir çok alana yeni bir katkı yapacaktır. Örneğin; insan kaynakları ve eleman arama ilanları insan kaynakları planlamasına yeni bir katkı yapacaktır.Duyurular başlığında, evlilik, doğum ve vefat gibi sosyal duyurular, seyahat ve turizm kategorisinde çeşitli tatil paketleri ve konaklama tesisleri hakkındaki bilgilere ulaşma imkanı, İş dünyası açısından çeşitli iş alanları ,sektörler altında faaliyet gösteren firmaların web sayfalarına bağlantı imkanı, güncel ekonomik, ve sosyal son durumlarına ilişkin göstergeleri renkli ve canlı bir içerikle hazırlayan kuruluşlar reklamlarını kendi yapabilmesi özgürlüğüne sahip olacaktır. (10)

    Bu gelişmelerin sonunda internet bir bakıma toplumun aynası olmaya başlamış hem geniş toplum kesimlerinin ihtiyacını karşılamaya başlamış hem de toplum içindeki sorun ve tartışmalar internete yansımaya başlamıştır. Hızla gelişen teknoloji ortaya yeni sosyolojik, psikolojik yasal olgular, sorunlar ve kavramlar ortaya çıkarmıştır. Ortaya çıkan tartışmalara ahlaki, felsefi, politik ve yasal boyutlar girmektedir. (11)

    Paradigm Learning / Toronto şirketinin başkanının Don Tapscott'ın görüşlerini aktaran Türker Cambazoğlu, internet tabanlı sayısal ekonomiye geçerken, yeni iş proseslerine uygun anlayışlar getirilmemesinin sıkıntıya yol açacağına dikkat çekiyor. Bilgi temeline dayalı yeni ekonomide yaratıcılığın, iletişim becerisinin, beyin fırtınası, yenilik yönelimli olma, gibi yeteneklerin yapılanmış proseslere kendisini uyduramadığını belirtmektedir. (12)

    Sayısal teknoloji"zamanı" lüks bir meta haline sokmuştur.Her ne kadar internet sayesinde ihtiyacı duyulan bilgiyi sağlamada önemli bir araç durumunda ise de insanların hala bir seminer, konferans ortamından diğerine koşuşturup durması önemlidir. Sayısal teknolojinin geçmişte yürütülen sıkıcı işleri otomatik hale getirerek insanların işlerini kolaylaştırdığı bir gerçektir.Ama teknoloji dünyası sürekli yeni teknolojiler üreterek bu yöndeki tüketimi artırma peşindedirler.(13)

    Bilgisayar teknolojisindeki hızlı gelişmeler günlük yaşantı üzerinde çok yönlü etkilerde bulunmaktadır. Teknolojinin hızlı genişlemesi ve bilgi saklama sığasının artışı bu bilgileri etkili bir şekilde kullanabilme sorununu gündeme getirdi. İlkönce bilişim teknolojisinde yeni standartlar, yeni kurallar geliştirmek ve bunları geliştirebilecek gençlerin eğitilmesi gerekiyor. Bilgi hırsızlığı ve sahtekarlığı ile toplumları yanıltma, insanların din, dil, düşünce ve inanç özgürlüklerini zedeleyecek türde bilgilerin kasıtlı olarak belirli sistemlere, bölgelere yerleştirilmesi virüs ve benzeri zararlı yazılımların ağlara yayılması, kredi kartı veya benzeri bilgilere erişip mal hırsızlığı yapma gibi tehlikelere karşı önlemler alınması gerekir. (14)

    İnternet kullanımının getireceği bir başka sorun kişilerde "enformasyon yorgunluğu" sendromu denilebilecek bir tür rahatsızlığa yol açabiliyor olması. Ekranlardan (İnternet) akan enformasyon kişilerde insanların karar mekanizmalarında analiz güçlüğüne yol açıp karar verme mekanizmalarını felç ediyor. (15)

     Bilgi kullanım yeteneğinin artışı, James Burnham'ın önceden haber verdiği bilgi işlem devrinin sonuçlarında en önemli olarak bilgi üretim ve aktarılmasının tabandan tavana yayılır oluşu nedeniyle toplumun devletin özünde gitmesini kolaylaştıran bir unsur olacaktır. Bunun ise var olan ödüllendirme ve cezalandırma sistemlerine dayalı klasik kapalı yapıların kendini geniş kitlelelere aktaramama sorununu yaşayacağı açıktır.

    Weizman'inda dikkati çektiği gibi Bilgi sadece Bilgi içindir.  Bilim ve teknolojiyi gerçek dünya ile olan bağından koparılmaması gerekmektedir. (16)
 KAYNAKLAR

1-GÜNER Ogan, "Siber Alem" Pc:01,04.03.1997 sh:20
2-TÖRECİ Ersin, "Benim Şahsi Fikrime Göre", Net, Ekim 97 sh:293
3- GERAY HALUK, "Geleceğe dönüş mümkün mü?", B.Teknik: Sayı:360, Kasım 97 Sh:52-53
4-A.G.M., GÜNER Ogan, "Siber Alem"
5-ALPER ATEŞ , "İnternette Eğlence",Bilim ve .Teknik , Eylül 1994 sh:28
6-AKGÜL Mustafa, "İnternette dinlenme" Bilim veTeknik, Eylül 94: sayı:322 sh: 30
7- A.G.M., GÜNER Ogan, "Siber Alem"
8-A.G.M., GÜNER Ogan, "Siber Alem"
9- A.G.M., GÜNER Ogan, "Siber Alem"
10- "List 2000 kendini yeniliyor" Yeni Şafak Gazetesi, 8 Eylül 1997
11-A.g.m., AKGÜL Mustafa, "İnternette dinlenme
(12) Cambazoğlu Türker," internet ve iletişim teknolojileri", BT haber 2-8 eylül 1996, sayı 82 sh 26
13- CAMBAZOĞLU Türker, "Bilgi İşlem Teknolojisi ve Tasarımın Önemi,BT/haber 28 Nisan 4 May: 97 sayı: 114 sh:23-25
14-ÖZGÜÇ Bülent,Hızlı Yeni ve Çok Bilgi. Bilim ve Teknik , sayı:338 Ocak 1996 sh:26
(15)Enformasyona hayır diyebilmek: PC: 05,17.12.1997:sh:6
16- Joseph Weizenbaum, "Bilgisayar gücü ve insan aklı",Türkçesi Türkan Yöney,Sarmal Yay. 1995 sh:264

Devamı

Elektronik Ağ iletişimi- Elektronik Posta

Elektronik Posta, Kişilerin bir yerden diğerine hızlı ve güvenli bir şekilde elektronik ortamda haberleşmesini sağlayan servislere verilen genel addır. Elektronik ortamda gönderilen mektubun varacağı adrese ise Elektronik Posta Adresi adı veriliyor.Bir dökümanı yazdırıp fakslamanın alternatifidir. (1)

İnternetin gittikçe yaygınlaşması ile E-Postanın mesajlama sistemi olarak kullanımı popülerlik kazanmıştır. Elektronik Posta sayesinde evrensel bir adresleme protokolü oluştu. "Com" ibaresi insanların ortak sözlüğüne hızlı bir biçimde girdi.

Türker Cambazoğlu , Tek bir satırdan oluşan bir adresin,kodlar içeren üç satırlık bir adrese göre hatırlayabilmenin daha avantajlı olduğunu ve kullanımının daha kolay ve daha geniş elektronik posta hizmetleri sayesinde, elektronik postanın sadece iş dünyasında değil , fakat aile içinde ve arkadaşlar arasında da tercih edilen bir iletişim yöntemi  olacağını belirtmektedir. (2)

Elektronik postanın yeni bir iletişim kültürüne öncülük ettiğini, elektronik posta ile iletişime gelmiş olan değişikliklerin sadece teknik olarak kalmayıp aynı zamanda kültürel olduğunu belirten Cambazoğlu, bu kültürde  heyecan ve duyguların kısaltmalar ve sembollerle ifade edildiğini ve kişilerarası iletişimdeki uygunsuz davranışlar, yüz yüze haberleşmeye göre derhal ve radikal biçimde cezalandırılmakta olduğunu belirtir.

İnternet üzerinde pekçok elektronik posta sistemleri mevcuttur. Elektronik posta sistemi telefon konuşmasından farklı olarak her iki tarafın aynı anda olmasına gerek yoktur. Ayrıca faks iletimden farklı olarak kişisel tutulabilir. Adresleme zahmetsizce yapılabilir ve aynı mesaj aynı anda birçok kimseye ek çabaya gerek kalmadan gönderilebilir. Elektronik posta sayesinde basit ve esnek oluşu sayesinde bir mesaj içinde farklı veri tipleri (formatlı metin/ sayıları, el yazısı ile yazılmış notlar, ses) bulundurulabilir. (3)

İş ve normal yaşam için önemli olan e-posta veya ilintili teknolojilerin çeşitli ülkelerde aktif olarak devlet tarafından düzenlenmeye çalışılmaktadır. Yine birçok ülkede devletin iletişim alt yapısını desteklediğini görmekteyiz. Ama yine de bir çok ülkede devletin ISDN (Integrated Services Digital Network), ATM (Asynchronous Transfer Mode) ve FDDI (Fiber Distributed Data İnterface) gibi yüksek bant genişlikli servislerin kurulmasını yönlendirmesi ve ücretlendirme tarifeleri belirlemesi sorgulanmaktadır. Bununla ilgili olarak devletin bilgi süper otoyolunun gelişmesindeki rolü de tartışılmaktadır. (4)

Devletin elektronik işlemdeki güvenlik ve gizlilik ile ilgili yasal konulara el atması tartışma konusu olmaktadır.
 

LAN tabanlı e-posta ilgili tartışmalı konulardan birisi gizliliktir. (Özel kalma) temel soru şudur. LAN sahiplerinin (genellikle kurum yönetimi) isteyerek çalışanların e-postalarını okuyabilmeleri yasal ve etik açıdan mümkün olmalı mıdır? Cambazoğlu ,çalışanlara güvenen,inanan ve onların gelişmesine yardımcı olan kurumlarda ,elektronik posta içerikleri özel kabul edilerek incelenmemesi gerektiğini söyler.

Demokrasilerde temel hak ve özgürlüklerin en önemlisi kişisel özgürlüktür.Bireyin devlet ve diğer güçlü kurumlar karşısında korunması, kişisel hayatın saygınlığı ve gizliliğine özen göstermesine bağlıdır. Kişisel bilgilerin kişinin siyasal, toplumsal tercihlerinin isteği dışında izlenmemesi, bu konularda bilgi toplanmaması, zorunlu nedenlerle bilgi toplansa bile bu bilgilerin kişinin onayı ve bilgisi olmaksızın onun çıkarlarına aykırı bir amaçla kullanılmaması, temel hak ve özgürlüğün korunması açısından büyük önem taşımaktadır. (5) 

Cambazoğluna göre gelecekte elektronik posta unsurları, günümüzün çoklu ortam dökümanlarının(mesaj,ses,metin,video) özelliklerini birleştirebilecektir.

Elektronik Posta geleneksel postacılık yapısının taşıdığı çekici özellikleri sayesinde gittikçe ağırlığını artıracak gibi görünmektedir. Gerçekten, serbest pazar ekonomisini şampiyonluğunu yapan ABD'de bu tür konularda (ekonomik ve idari olarak) devlet desteğinin sürme eğiliminin yüksek oluşu bunu gösteriyor. Ancak ticari kuruluşlar için kazanç sağlayabileceği diğer katma değer üreten alanlarda faaliyet gösterebilirler, ( posta hizmetine alternatif kargo şirketleri gibi) (6)

KAYNAKLAR
1- ÇAĞLAR Nurdane, "İnternette Arama servisleri", PC.03 3 Aralık 1996
2- CAMBAZOĞLU Türker, İnternet ve İletişim teknolojileri" S-11 Ağustos 96 sayı:78 Sh:20-23
3-A.g.m, CAMBAZOĞLU Türker , İnternet ve iletişim teknolojileri
4- A.g.m, CAMBAZOĞLU Türker,  İnternet ve iletişim teknolojileri
5-CAMBAZOĞLU Türker , " İnternet ve iletişim teknolojileri" BT/Haber, 29 Temmuz - 4 Ağustos 1996 sayı:77
6-A.g.m, CAMBAZOĞLU Türker,, İnternet ve iletişim teknolojileri

Devamı

internetta arama servisleri

Ünlü romancı, dilbilimci ve ortaçağ tarihçisi Umberto Eco bir söyleşi de interneti “bütün kitapların yığınlar halinde yerde durduğu bir kitapçıya’ benzetiyor. Umberto Eco ise bir karmaşa söz konusu olduğunu ve bunu bazı temel etiketler öğrenerek aşmaya çalıştığını ifade ediyor.(1)

Paul Clarke, Web'in iyi bir reklam aracı olarak çok az şeyi barındırdığını belirtir. Bu durumu kısa olan yaşam süresinde istenilen doğru siteye ulaşıp, veri almak için pek olumlu olarak nitelendirmez. (2)
”Web üzerinde herhangi bir kelimeyi bulabilmek için binlerce siteyi dolaşmak, donanım olmadan yazılım klavuzlarını okumak kadar boşa bir iş “

Böyle bir durum ise Umberto Eco‘nun ifadesiyle internet denizinde aranılan bilgi ve eğer elinizde aradığınız konuyla ilgili bir adres yoksa el yordamıyla ilerleme anlamına geliyor. Bunu önlemek için arama servisleri devreye giriyor.
 

Bu Araştırma Servislerinde aranılan kavramı yazıp, onunla ilgili çok sayıda kaynağa ulaşma imkanı veren "Araştırma Kutucuğu” var. Örneğin “ Magellan” adlı arama servisinde de sanat, iş dünyası, ufolar, gazeteler gibi ana başlıklar ve çok sayıda alt başlıklar var. Örneğin Altavista dünyanın en geniş Web listesini sunuyor. 627 bin başlıktan 31 milyon kaynağa ulaşabilmekte.
İnternet dünyasının yer göstericileri olarak niteleyebileceğimiz arama servislerini kullanmak ihtiyaç duyulan bilgiye karanlıkta el yordamıyla ulaşmaya çalışmaktan kurtarmaktadır. (3)

World Wibe Web'in (Arayüz) yapısı
WWW (World Wibe Web)'in gelişimine yol açacak “Hypertext” kavramını ilk olarak 1992 yılında İsviçredeki Avrupa Parçacık Fiziği Labaratuvarınca açıkladı(4)

WWW, internet ortamındaki bilgilere ulaşmak için kullanılan servislerden birinin adıdır. Diğer servislerden farklı olarak “Hypertext” özelliği ile bir alandan diğerine geçişlerin kolaylaşmış olması grafik fotoğraf,video ses ve animasyon özeliklerinin kullanılabiliyor olması sayılabilir. World Wide Web’ bir diğer özelliği de öteki bazı internet servislerini kendi içerisinde barındırmasıdır. (5)

WWW servislerine “Web Browser” adı verilen bir programla erişiliyor. Netscape ve İnternet Explorer bu programlardan bazılarıdır.
Bir web servisine bağlandıktan sonra Web Browserinize ulaşan tüm bilgilerin üzerinde bulunduğu sayfaya Web sayfası denir.Bu sayfa grafık/resim,metin,ses, başka merkezlere ve belgelere erişimi kolaylaştıran linklerden oluşur.Web servislerinin ilk sayfasına ”Home Page“ adı veriliyor.
 

Web sayfaları HTML(Hypertext Markup Language) adı verilen bir programlama dili kullanılarak oluşturulur.
 

Arama servisleri anahtar kelimeler ve basit mantık kurallarıyla işler. Tek bir kelime yazarak arama yapılabileceği gibi bir cümle yazabilir "veya” (or), “ve”(and) gibi mantıksal bağlaç yardımı ile istenileni arama imkanına sahip olunan bir yapıdır.

İnternet önceleri akademik çevrelerde metin tabanlı ara yüzlerle veri trafiğini düzenleyerek geliştirdiği başarılı düzenlemelerle başlayan daha sonra MOSAIC adlı yazılımla internet salt metindeki bir ortamdan resimlerin de sunulduğu sayfalar arasında dolaşma imkanının bolca yer aldığı yeni bir ara yüzü geliştirilmesiyle ve daha sonra 1990'larda Microsoft'un geliştirdiği İnternet Explorer yata Netscape Navigator gibi internet gezgini denilen yazılımlarla artık sadece metin, resim değil video ses, telefon uygulamaları, canlı uygulamalar gibi yeni formatlarla internetin Populeritesini artırmasını sağladı.Başlıca arama servisleri şunlardır: Alta Vista,Excite,İnfoseek Guide,Lycos,vs. Kısaca Web'de adı verilen World Wibe Web sayesinde internete erişim tamamıyla değişmiştir. (6)

İnternet üzerinde kullanılan programlar sistemi W3 (World Wide Web) bilgi uzayını tanımlıyor. İnternet ise daha çok fiziksel bir ağ, bilgisayarlardan ve kablolardan oluşan dev bir kütledir. Günümüze değin İnternette kullanılan bilgi transfer programları bilgiye değil sunucu bilgisayarlara yönelik programlardır. Yani istenilen bilgiyi, ilgili bir başlık aracılığıyla aramak yerine, çeşitli sunucu bilgisayarları dolaşıp işimize yarayan bilginin orada olup olmadığını bulmamız gereken bir sistemdi. Bağlantısı iyi olmayan yerler için bu, çok uzun bir süre demektir. (7)

1993 yılına gelindiğinde internette var olan metin tabanlı bilgilerin, resim, ses gibi multimedia öğeleriyle birleşmesiyle başlayan yeni ara yüz dönemini başlattı. World Wide Web denen bu yeni medya zaman içerisinde video, internet telefonu, animasyon gibi teknolojileri de içine almasıyla internet ara yüzü ağırlığını koymaya başladı. Bilgisayar teknolojisinde ara yüzleri, teknoloji ile insan arasında iletişimi sağlayan elçi diyebiliriz. İngilizce “User interface” sözcüğü, en basit anlatımla gündelik hayatta TV'nuna kumanda eden kumanda aleti olarak niteleyebiliriz.
Bilgisayarda ise C:\ olarak gösterilen ara yüz “Emret Sahip” diye bekleyen bir uşak konumundaki yapıdır.
Microsoft firması bilgisayar alanında en önemli ara yüz olarak Windows'95'i sürmüşse de internette de benzer bir işlevi görecek “İnternet Explorer'4:0” diye adlandırdığı teknolojiyle internet ve Windows ara yüzünün avantajlarını bir arada sergilemeyi amaçlamıştır. Bir başka ara yüz olarak da rakip firma “Netscape” in “Navigator 4.0” adını taşıyan ürünü sayabiliriz. (8)

Türker Cambazoğlu, internet kullanıcılarının yaygın şikayeti olan "hız sorununu çözmesi için tarama yaparken grafik özelliğinin iptal edilmesini sağlık veriyor.(9) Ayrıca

-Dosya sıkıştırma araçlarını el altında bulundurma

-makro virüsleri ile başedecek yöntemlerin geliştirilmesi

-önemli programların kopyasını bulundurma

-Pahalı da olsa en hızlı en modern en iyi yazılım ve en iyi hizmeti veren bir ISS'ye sahip olunması 

gibi önerilerin kulak ardı edilmemesi gerektiğini belirtiyor.

KAYNAKLAR

1- İLHAN Deniz ,"Ara yüz "18.8.97. Yeni Şafak. Gazetesi.
2-CLARKE Arthur C, “iletişimsizlik”, .Net, Kasım 97, sayı:8 sh:30
3-AGM, İLHAN Deniz ,,"Ara yüz "18.8.97
4-GÖKTEPELİ Sinan, “İnternet Tarihi,” Bilim ve Teknik Ekim 1994 sayı 323
5-ÇAĞLAR Nurdane, “İnternette Arama servisleri”, PC:03 3 Aralık 1996
6- ÇETİNOK Barış, “5 soruyla İnternet”, PC :02 26.11.1996, sh18
7-ATEŞ Alper, “İnternette eğlence”, Bilim ve Teknik,Ekim 94. sayı:323 sh 14
8-GÖKTEPELİ Sinan, “İnternet Tarihi,” Bilim ve Teknik Ekim 1994 sayı 323
9-Türker cambazoğlu "internette ticaret stratejileri, BT haber, 24 şubat-2 mart 97 sayı 106

Devamı

internetin yeni dünya düzenine etkileri

 

“Nokta kaynakçısı. “Ben bir makineyim” derken, banka memuru “kendimi kafese kapatılmış hissediyorum” diye haykırıyor, onun sözleri tezgahtarınkilerle birlikte yankılanıyor.Çelik işçisi ise kendisini bir yük katarına benzetiyor.Otel Resepsiyonisti “Benim yaptığım işi bir maymun bile yapabilir” derken,göçmen işçi “bir tarım aleti kadar kıymetim yok” diye yakınıyor,Moda mankeni kendisinin bir meta olduğunu söylüyor,beyaz yakalı ve mavi yakalı işçiler hep bir ağızdan “ben bir robotum” diye bağırıyorlar“. (1)   

 İnternetin olduğu yeni dünya düzeni insanlar arasındaki bilgi, fırsat ve gelir farklarını derinleştiriyor.

    İnternet, belkide insanoğlunun başarıyla yaşadığı anarşik bir düzene sahip. İnternetin zincirlerinden boşanmışcasına serbestliği yaşatmasındaki ucu belirsizlik rahatsız edici bulunmuş olmalı ki kimi çevrelerce bu gidişatın kontrol altına alınmasına çalışılıyor. (2)

    Nitekim kasım 1996'da yayınlanan The Economist dergisinde İnternetin kullanımının sorunlarına yer verilip kapağında ise "İnternet artık olgunlaşmalı" hükmü işleniyordu. İnternetin olgunlaşma sürecinde bu tür kontrol edici tavırlar yapılacağı muhtemel görünüyordu. Öncelikle hizmet sağlayıcı şirketlerin büyük karlar elde edememeleri, hükümetlerin emrinden çıkan enformasyona ilişkin kaygıları, kulanıcıların yaşadığı erişim trafiğindeki tıkanmalar bu tür beklentileri artıran nedenler oldular. Özellikle ABD'de başlayan internette kontrolsüz ve yayılmacı pornografik yayınlarındaki denetimsizlik, akademisyenlerin İnternetteki ticari reklamların fazlalığından dem vurarak kendi "özel İnternetlerini" kurmaya çalışmalarına ve bankaların giderek güvenilmez hale geldiğini düşünmelerinden dolayı internet'i terk etmeye teşebbüs ediyorlardı. (3)
    Asu Aksoy, internetin algılanmasındaki bu dönüşümü bir insanın büyüme sürecindeki etaplara gösterilen reaksiyona benzetmektedir.

    Bu konuda Jean Françous LyoTard'ın yaklaşımı çözümleyici bir analiz imkanı tanıyor. "İnsanlık, çocukluktaki yeniyi mümkün kılan kararsızlık, belirsizlik, düzensizlik ve akılsızlık halini (ki bu hal insanlık halinin kendisidir. )" olgunlaşma" adına ve varlığını anlamlı kılmak için bertaraf etmeye, ayağa kalkarak kararsızlıklarından kurtulmaya, aklını kullanarak belirsiz imkanlar silsilesini elle tutulur bir gerçeklik ile değiş-tokuş etmeye çabalamakta. Kendi tanımı olan düzensizliğini hep düzen içine sokmaya çalışmakta, kendi kaderinden kaçmaya yeltenmekte" demektedir. (4)

    Zygmunt Bauman'a göre bu açılmanın çözülmesi mümkün değildir. Bauman'ın stratejisinden bakarsak, tanımdaki belirsizlik hali insanın önüne sonsuz bir seçim özgürlüğü koymaktadır. Ancak bu özgürlük seçme imkanını kapatacak şekillerde kullanılmaktadır. İnsanlık, ucu açık, belirsiz "özü"ndeki düzensizlik halini kaldırmayıp hep bir düzen empoze etmek peşinde. Bu perspektiften bakıldığında internetin mantar gibi büyüyen kontrolsüz gidişatı kontrol altına almak isteyenlerle, bu anlayışa karşı çıkıp sınırsız özgürlük özleyicileri arasında bir çatışma başlamaktadır. İnternetin özgürce gelişmesini savunanlar aslında yıkmaya çalıştıkları kurulu düzenden tamamen düzensizliğin hakim olduğu bir belirsizlik ve total özgürlük durumunu kurgulamak yerine düzeni yıkma gerekçelerinin ortadan kalkacağı "Sanal Cemaatler"den oluşan yeni bir sosyal düzen peşinde olduktan anlaşılıyor. (5)

    Modern toplumların şafağında toprağa dayalı bir ekonomiden sermayeye dayalı bir ekonomiye dolayısıyla toplumsal hayat tarzına geçildiğini ilk fark edenlerden ve bu olguda "devrimci" bir yön bularak, dünyayı değiştirmeyi öneren Marks'tan birkaç on yıl sonra dünyaya bakan Adorno , Marx'ın o meşhur 11. tezine gönderme yaparak "Dünyayı değiştirme imkanı artık yok, öyleyse onu bir kez daha yorumlamaya çalışalım." demek zorunda kalmıştı. (6)

    İnternet yavaş yavaş toplumda Radyo ve TV. gibi reklam medyası olmaya başlıyor. Bu ise internetin kendi ekonomisini kurmasına neden olacaktır, ve sadece saf bir iletişim ağı olmaktan çıkaracaktır. (7)

    İnternet, Kolay ve hızlı iletişime imkan veren ve giderek yaygınlaşan bilgi ağı ile bilginin küresel seviyede ortak kullanımına iyi bir örnektir.

    İnternet, Dünyanın iki ucunda bulunan ve birbirini tanımayan insanların ortak ilgi alanları üzerinde bilgi alışverişinde bulunduğu,ve dünyayı "küresel bir köye''dönüştürecek insanları yeni bir kimlikle tanıştırır. 

    Sibel Algan, internet sayesinde "kendimizi fiziksel sınırların giderek yok olduğu bir dünyada nasıl konumlandırabiliriz?" sorusunu soran bireylerin artacağını belirtmektedir. (8)

    Özgür Kurtuluş ise internetin Küreselliğe katkılarının abartılı olduğunu belirtmektedir. Esasen bilgisayarların günden güne ucuzladığı, yapay zeka, iletişim, sanal gerçeklik, multimedya gibi uygulamaların geliştiği ve günlük hayatın bir parçası haline gelmeye başlamasıyla bunların sonuçlarının Dünya yüzeyinde büyük bir yayılımın gerçekleşeceğini, kültürlerin ortadan kalkacağını söylemenin, hele başka gelişmekte olan ülkelerin halklarının çoğunun okuma yazma bilmediği bir dünyada bunun hiç bir şey ifade etmeyeceğini belirtmektedir.  (9)

    Techonology Calendar (Teknoloji Takvimi) kitabının yazarı Pearson'a göre İnternet, ulus-devlet kavramını ortadan kaldırmaktadır. "ulus devletlerinin gücü alınarak ve topluluk ağlarına aktarılacak. Bu yerel gruplar çok daha güçlü olacaklar ve coğrafık topluluklar daha da güçlü olacak ulus devletlerin varlığı tehdit altında ancak yerel hükümetler güçlenecek. Tüm dünya için uluslararası bir hükümet olacak". (10) 

    İlhan Deniz, kendilerini anlatmak için interneti seçenlerin, insanların, kurumların yönetimlerin sayısının gün geçtikçe arttığını belirterek "Derin Devlet"lerin sırlarını saklamaları için eskisinden daha fazla çaba harcamaları gerekeceğini belirtmektedir. (11)

    İnternet büyüdükçe onun sınırlarının belirginliği artacak, daha anlaşılabilir olacak, daha bir özgür dünyanın kapılarını aralayacak ve her şeyden önce internet onu kullananın kimliğiyle ilgilenmemesi de ayrıca dikkat çekici bir unsur olacaktır.

    İnsanların ilgilendikleri konunun bilgisine ulaşmaları için bin bir takla atmaları gerektiği bir ortamda internet, insanların bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak bir yapıya sahip üstelik sadece salt bilgiye ulaşmakla kalmayacak aynı konu ile ilgilenen başka kişilerle de ilişki kurmalarını sağlayacaktır". (12)

    İnternet üzerinde herkesin "kendine göre harika ve eğlenceli Web siteleri yaratabilme özgürlüğü" internetteki demokratik ortamın gerçek bir yansıması olarak değerlendirilmelidir.Farklı prototiplere sahip insanların Web siteleri oluşturmalarındaki zengin çeşitlilik yeni fikirlerin oluşmasına da ilham kaynağı olabilecektir.(13)

KAYNAKLAR
1-Joseph Weızenbaum,"Bilgisayar gücü ve insan aklı",Türkçesi Türkan Yöney,Sarmal Yay. 1995 sh:257
2-AKSOY Asu, İnternet niye olgunlaşmalıymış: 26.11.1996 PC:02:sh:16
3-A.g.m., AKSOY Asu, İnternet niye olgunlaşmalıymış,
4-A.g.m., AKSOY Asu, İnternet niye olgunlaşmalıymış,
5-A.g.m.,AKSOY Asu, İnternet niye olgunlaşmalıymış,
6- İnternet nedir Ne değildir?" Yeni Şafak Gazetesi 20.10.1997
7- Ogan Güner- Kerem Üncül, "12 İnternet Balonu, PC Cumputingden derleyenler 19.11.1996 PC:sayı:01 sh: 14-15
8-ALGAN Sibel, "İnternet iletişimin sınırlarını zorluyor." BTV haber, 25 Kasım- 1 Aralık 96 sayı:94
9-KURTULUŞ Özgür, Bilim ve Teknik Sayı:338 ocak 96 sh:29
10-HALAÇ Ali, Zaman Tünelinde, Net, Kasım 1997 sh:66-67
11-İLHAN Deniz, Siber uzayda Kesintisiz, 25.8.1997 Yeni Şafak Gazetesi ,
12-A.g.m.,SAVAŞIR İskender, "Asgari İlişkiler
13-A.g.m.,ALGAN Sibel, İnternet iletişimin sınırlarını zorluyor

Devamı

internetin kısa tarihi

İnternet, içinde yaşadığımız bilgi çağında iletişim aracı olarak önemli bir paya sahiptir.
İnternet kavramının içerisine şunlar girmektedir:

Belirli haberleşme protokollerini kullanarak küçük bilgisayar ağlarını birbirine bağlayan "dev ağ" Bu bağları ve bilgisayarları kuran ve kullanan "toplum" Kurulabilen ağları kullanarak ulaşılabilen "kaynak topluluğu" (1)

Bu iletişim ağında bazı özel protokollerle (TCP/IP) birbirine bağlı bilgisayarlar arasında bilgi paylaşımına dayalı birçok işler yapılabilir (dosya alma/ gönderme, sohbet vb gibi).

Gazetelerin, dergilerin elektronik versiyonları, halka açık tartışma forumları, Tv. eğlence merkezleri, alışveriş imkanları,internet üzerinde insanları birbirine bağlamayı amaçlamaktadır.

İnternet mecazi olarak "Bilgisayar ağlarının ağı" anlamını taşıyor. Zira dünya üzerinde yazılı olan binlerce Yerel Alan ağını (LAN Local Area Network) birleştiriyor. (2)

İnternetin yapısı aşağıdaki kısımlara ayrılabilir.(3)
Kullanıcılar: Bir bilgisayara ve bunu destekleyecek gerekli iletişim araçlarına ve bilgisine sahip olan kişiler.
Araçlar: İnternete bağlanmak için bir bilgisayara, telefon erişimine, bir modeme veya benzeri ağ kartlarına gerek vardır.
İletişim Yolları: Fiziksel açıdan, gelişmiş fiber optik kablolardan telefon kablolarına kadar uzanan çeşitlilik sergileyen iletişim yollarının ortak özelliği, tanımlanmış bazı protokollere uyarak iletilen verilerin ne türden olduğuna bakılmaksızın hedeflerine iletebilmelerinin sağlanması gerekir.
Servis Kaynakları: İnternete doğrudan erişime sahip veya bu türden bilgisayarlara bağlı hizmet veren kaynaklar, kablolu alışveriş merkezleri, kütüphaneler, müzeler, üniversite kaynakları bunlardan bazılarıdır.

İNTERNETİN TARİHSEL GELİŞİMİ
İnternetin tarihi, internet lafı edilmese de ABD, Savunma Bakanlığı tarafından finanse edilen araştırmalarla 1969 yılında üniversiteyi birbirine bağlamak için tasarlandı. (4)

İnternetin savunma amacına dayalı olarak özellikle Ruslar tarafından yapılacak bir saldırıyla bilgisayar sisteminin çözebileceği ya da bilgisayardaki bilgilerin deşifre edilebileceği düşüncesinde olan Amerikan ordusu çeşitli üniversitelerdeki akademisyenleri ikna ederek bir bilgisayar ağı kurulmasına öncülük ettiler. Bu ağ bilgisayar sisteminin bir parçasının çökmesi halinde burada bulunan bilgilerin akışının bir biçimde sürdürülmesini öngörüyordu. Yani Bilgisayar sisteminin herhangi bir nedenle çökmesi durumunda bile iletişim imkanının sağlıklı bir biçimde sürdürülmesi sağlanıyordu. (5)

Bu ağa ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network) araştırma projeleri ajansı ağı) adı verildi. Bu ağın en ilginç yönü bağlı bilgisayarların iletişim adreslerinin bulması ve kontrol edilmesi işini yürütebilmeleriydi. Yani bizzat bilgisayarları birbirlerine bağlayan ağ sistemi değil, bilginin bu ağ içindeki akışı sağlanmıştı. Dolayısıyla bilgisayar sisteminde meydana gelecek bir aksilik durumunda bile ağ içinde kendi akışını sağlanan bilgi ve enformasyon, kendi yolunu bulabilecekti. Onun için bir bilgisayar operatörüne bile ihtiyaç duyulmayacağı varsayılmıştı.

ARPANET aracılığıyla depolanan bilgiler için İnternet Protokolü adı verilen çeşitli paketler oluşturulmuştu, ve her bir paket içinde ayrı adresler ve ağ içinde mekanlar belirlenmişti. Adresler silindikten sonra, sistemin çökmesi bilginin yok olması anlamına gelmemekte başka bir sistemin kurulmasıyla bilgiye ulaşılabileceği planlanmıştı. (6)

1972 yılında ARPANET halka tanıtıldı. Elektronik posta icat edilip ARPANET'teki ilk E-Posta ile bir yerden bir yere gönderi yapılması imkanı doğdu. 1973 yılında ARPANET uluslararası bir ağ haline geldi. 1970 ve 1980'lerde akademik dünya, askeri alanda kurulan bu sistemin nimetlerini daha iyi kavramaya başladı.


1974'de Gelecekte İnternet adını alacak bu ağın belkemiği olan TCP (Transmission Control Protocol) nin yapısı açıklandı. 1983'te TCP, ARPANET'in protokol standardı oldu.

l980'lerin sonunda ABD Ulusal Bilim Vakfı beş ayrı süper-bilgisayar merkezi kurarak ülkenin her tarafından depolanan bilgiye ulaşılmasını sağlayabilecek bir ağ'ın kurulmasına öncülük etti. Fakat Bürokrasinin doğası gereği işleyen yapı, bilginin serbestçe kullanımına engel oluyordu.

1984'te sadece askeri kurumlar arasındaki iletişimi sağlamak için kurulan MILNET'in devreye girmesiyle ARPANET sivilleşip sorumluluğunu Savunma Bakanlığı üstlendiği ABD Ulusal Bilim Derneğine devredildi.

1986 yılında Ulusal Bilim derneği tıkanmaya başlayan ARPANET'in yerini alabilecek yeni bir ağ (network) üzerindeki çalışmalarını hayata geçirip daha özgür hareket eden NSFNET adı verilen ağı devreye sokmasıyla 1990 yılında emektar ARPANET emekliye ayrıldı. (7)
Bu sistemin 1980 lerin sonunda bilgisayarlarda ve telefon hatlarında meydana gelen bir takım ciddi sorunların aşılmasından sonra, ticari dünyada da kullanılmasına karar verilmesiyle internet tüm dünyada kullanılabilir bir hale geldi. (8)

ARPANET Amerikan hükümetinin sübvansiyonu ile NSFNET olarak düzenlendi. 1987 yılında yeniden düzenlediği internet yapılanması planı ile NSFNET yedi bölgesel nokta üzerinde 1.5 Mb/s (daha önce 56 Kb/s idi) güçlü bir omurgayı işleteceğini duyurdu.

1989 yılında CERN (Avrupa Parçacık Fiziği Lab.) çalışanlarından Tim Bernars-lee tarafından hazırlanan protokolün NCSA (National Center For Supercomputing Applications- Süper Bilgisayar Hesaplama uygulamaları Ulusal Merkezi) çalışanlarından Dave Thompson'ın geliştirdiği, ticari işletmelerinde ilgisini çekecek ve kullanımını kolaylaştıracak üzere ara bir program (MOSAIC) yapılarak İnternet kullanıcılarına sunuldu.

NSFNET Merit olarak adlandırılan Michigan Eyaletindeki üniversitelerin organizasyonu ile NSF'in yaptığı bir anlaşma doğrultusunda işletilmeye başlandı. NSFNET'in işletilmesine bir süre sonra Merit'in yanında ABD'nin dev bilgisayar firması IBM ve haberleşme firması MCI dahil oldu. NSFNET'in işletilmesine yönelik 1990 yılında oluşturulan bu birlik 'İleri Ağ Hizmetleri' (ANS-Advance Network Services) olarak adlandırıldı.ANS'nin kuruluşu süreci ABD'de 1990'lara kadar devlet desteğinde gelişen internet omurgasının özelleştirilmesi sürecinin de başlangıcı olmuştur.
1990 yılında NSFnet ile özel şirketlerin ortak işletmesi ile başlayan özelleştirme süreci, 1995 yılı mayıs ayında NSF'nin internet omurga işletmeciliğinden tamamen çekilmesi ile tamamlandı. 1995 yılından itibaren ABD internet omurga işletimi tamamen özel işleticilerinin elindedir.

1991 ismini Minnesota Üniversitesinin maskotu olan sincaptan alan bir yazılım olan İnternet üzerinde bilgi aramayı (ve tabiki bulmayı) sağlayan "Gopher", tanıtıldı. 1992 yılında İsviçredeki Avrupa Parçacık Fiziği Labaratuvarı(CERN), www (World Wibe Web)'in gelişimine yol açacak "Hypertext" kavramını açıkladı. (9)

1996 ağustos ayında TURNET adlı Türk Telekom liderliğindeki konsorsiyumun yasal olarak internete erişimi açmasıyla Türkiye'de internet erişimi başladı. İnternete bağlanmak için, diğer bilgisayarlarla bağlantı sağlayacak olan bir tür telefon ISS (İnternet servis sağlayıcılar)'ye ise kullanıcıların İnternete erişim sağlayabilmeleri amacıyla onlarca modemden oluşan bir "Modem Bankası" diyebiliriz. İnternet Servis Sağlayıcılar(ISS) İnternetin küresel ağına Üniversiteler ve TÜBİTAK gibi kuruluşlar gibi akademik amaçlı hatlar hariç TURNET adlı Türk Telekom şirketinin verdiği hizmet üzerinden bağlanırlar. Ancak özel sektörün ISS'leri de piyasaya girdi. (ESCORT NET, Süper Online gibi) (10)

Görüleceği üzere internet başlangıçta askeri-akademik kesimin ihtiyaçlarına yönelik olmak üzere kurulsa da bilginin hızla değişimi gereksinimi ve ticari boyut da işin içine girince kısa sürede bütün dünyanın yaygın olarak kullandığı bir iletişim aracı haline geldi. İnternet böylece bilgi toplumu haline gelen bireyleri birbirine bağlayan sınır ötesine taşan ilişkiler ağı ile küresel anlamda yepyeni ve köklü bir devrimi başlattığı söylenebilir.

KAYNAKLAR
1- ÇETİNOK Barış, "5 soruyla İnternet", PC: 02/ sh:15, 26.11.1996
2 -GÖKTEPELİ Sinan, "İnternet Tarihi" Bilim veTeknik:Ekim 94. sayı:323
3 -KURTULUŞ Özgür,"İnternetin Yapısı" .Bilim ve Teknik: sayı:338 sh:27
4 -"İnternetin kısa tarihi", Pc:02 ,26.11.1996 sh:29 ; ÇETİNOK Barış , "5 soruyla internet" PC:02 26.11.1996
5-DEMİRHAN Ahmet,"İnternet nasıl doğdu?",12.08.1997 Yeni Şafak Gazetesi
6- A.G.M., Demirhan Ahmet,"İnternet nasıl doğdu?"
7-A.G.M, İnternetin kısa tarihi", Pc:02 ,26.11.1996 sh:29
8- A.G.M, DEMİRHAN Ahmet," İnternet nasıl doğdu"?
9- A.G.M, GÖKTEPELİ Sinan ."İnternet Tarihi"
10- ÇETİNOK Barış , "İnternete ulaşma yolları", Pc:01: 19.11.1996

Devamı

Ofis Otomasyonuna Geçişte Uygulama Stratejileri

Ofis otomasyonu sistemlerine geçiş sırasında uygulanması gereken kesin bir strateji belirlemek zordur.İşletmeler kendi durumlarına göre aşağıdaki stratejilerden birini seçebilirler. (1)

Yatay Strateji : Kuruluşun bütün birimlerinde bir seferde tek bir uygulamanın yaygınlaştırılmasıdır.

Dikey  Strateji : Kuruluşun bir bölümünde tüm uygulamalar tamamlandıktan sonra diğer bölüme geçilmesi.

Matriks Strateji : Bir iki uygulama tüm bölümlerde yaygınlaştırıldıktan sonra seçilen bölümlerde tüm uygulamalar dikey olarak yaygınlaştırılır.

Rastgele atış Strateji: Rastgele seçilen bölümlerde rastgele seçilen uygulamaların yaygınlaştırılmasıdır. Bu tercih daha çok genel bir ofis otomasyonu planlamasının olmadığı yerlerde uygulanır. Genellikle kullanıcılar kendi verdikleri kararlarla gereksinme duydukları uygulamalara geçerler.

Yayılmış Strateji : Bu stratejide kullanıcılar gereksinme duydukları konularda uygulamaya geçerler. Belli bir zaman diliminde ofis otomasyonuna geçen bölümler arasındaki boşluklar tamamlanarak ofis otomasyonuna bütün olarak gerçekleştirilir. Bu strateji ofis otomasyonuna geçme planı olan ancak bu işi merkezi olarak ve hızla yürütmeyi hedeflemeyen kuruluşlar için geçerli olmaktadır.

Ofis Otomasyonu Stratejilerinin Geliştirilmesi ve Yürütülmesi 

 Kaynak:Ofis otomasyonu yerleştiriminde stratejik yaklaşımı ile örnek kuruluş: PILKINGTON BROTHERS PLC. Bilgisayar dergisi .Mart 1992 sh:70

  Ofis otomasyonu stratejilerinin geliştirilmesi ve yürütülmesi çalışmalarının bir ekip tarafından yürütülmesi gerekir.(2) Stratejilerin oluşturulması, standartların belirlenmesi, ve yönetimi, kullanıcıların isteyeceği yazılıra ve donanımların incelenmesi çeşitli birimlerden (elektronik postacılık, Ajanda, Tanıtım ve eğitim, Bilgi işlem merkezi, veri tabanı yönetim birimleri) gelen "bilgilerin değerlendirilmesi bu ekip tarafından yürütülmelidir.

Kurulan ekip yönetiminin başarılı bir strateji oluşturması için bir dizi koşullar gerekiyor. Sistemin başarı ile yürütülmesinde üç önemli öğeye (insan, yazılım, donanım) ağırlık verilmesi şarttır.

Bu konuda görevli ekip yönetimi kullanıcılarla iletişim kurulmalı, var olan sistemin zayıflıkları, konuların kapsamı açıklığa kavuşturulmalıdır. Bilişim sistemindeki düşünülen yenileşmenin personelin büyük çoğunluğunu ilgilendireceğinden kullanıcılar ile tek tek görüşülerek onlara iletişim kolaylığı getirecek açık sistemli büro otomasyonunun getirileri anlatılmalıdır.

I.SİSTEM ÇÖZÜMLEMESİ :

Büro otomasyonun yerleştiriminde sistem yaklaşımı tekniğinden yararlanılabilir. (3)

Sistem yaklaşımı bize sorunların çözümünde sistematik bir metod sağlamaktadır.

• Ofis otomasyonu stratejinin formüle edilmesi,  
• sorunun tanımı ve amaçların belirlenmesi:Veri toplama, örnekleme yoluyla
• Hedeflerin saptanması ve takvimlendirilmesi
• Değerleme ölçütlerinin belirlenmesi.

Problem çözme sistematiğinin önemli bir aşaması olan sistem çözümlemesi genelde yüksek düzeyde zihni çalışmayı gerektirir. Bu nedenle çalışmanın şirketin konu ile ilgili merkezi birimince yapılmasında veya bu konuda danışmanlık hizmetlerinden yararlanılmasında yarar vardır.

II. SİSTEM TASARIMI :

Genel tasarım, üst düzey yöneticilerin hem kendi aralarında hemde orta düzey yöneticiler ile daha yoğun elektronik iletişim kurmalarını sağlayacak şekilde hazırlanmalıdır.

Sistem tasarımı yazılım ve donanımın entegrosyonunu gerektireceğinden tasarımın uzman kuruluşlarca yapılması yerindedir.

Sistem tasarımı aşamaları şu aşamalardan oluşmaktadır.(4)

• Seçeneklerin ortaya konulması
• İhtiyaç ve teklif şartlarının karşılaştırılması
• Çözüm önerilerinin ve gelecekteki ürün geliştirme
• planlarının teknik incelemeye tabi tutulması.
• Büro otomasyonu yönlendirme ve yürütme ekibine de manstrasyon yapılması.
• Seçeneklerin değerlendirilmesi (Kuvvet alanı analizi)
• Seçeneklerden birinin seçilmesi
• Maliyet analizini içeren sistem tasarım raporu.

III SİSTEM YERLEŞTİRİMİ :

Ofis otomasyonuna geçiş ve uygulama stratejileri

Uygulamaya geçiş stratejisinde kısaca 3P olarak bilinen (Prototip, Pilot, Production) unsurların, otomasyonun temel yapı taşları olan 3C (compunting, Communicating, Controlling) ile aşamalı geçişe elverişli bir sistem oluşturulmalıdır.(5)

- İzleme ve değerlendirme: Mekanik büro sisteminin çözümlenmesinde ve elektronik büro sisteminin tasarımında CPM, PERT veya GANTT gibi izleme ve değerlendirme tekniklerinden yararlanılması sistem yerleştirimine hız kazandıracaktır.

Ofis otomasyonuna geçişte genellikle üç aşamalı bir strateji uygulanmaktadır, önce prototip bir örnek üzerinde daha çok göstermeye dayalı sınırlı bir uygulama, ardından kuruluşun bir bölümünde pilot çapta bir deneme ve son olarak kuruluşun tümüne yönelik uygulama ile geçiş yapılmalıdır.

Kaynak:Ofis otomasyonu yerlestirirninde stratejik yaklaşımı ile örnek kuruluş:PILKINGTON BROTHERS PLC. Bilgisayar dergisi.Mart 1992 sh:69

A) PROTOTİP :

Bu isin geliştirilmesinden sorumlu olanların kullanacağı ve deneyeceği bir deneme ortamı oluşturulur. Denemeler sürerken kullanıcıların bilgilendirilmesi, hazırlanması,desteklerinin kazanılmasına çalışılır. Bu aşamada kullanıcıların durumu gözden geçirilerek var olan eksikler tamamlanmaya çalışılır(6)

B) PİLOT :

Ofis otomasyonu destek ekibinde görev alan elemanların kullanacağı örnek (Prototip) sisteminden sınırlı bir kullanıcı kesimine hitap eden pilot bir ofis otomasyonu ortamı oluşturulur.

Ofis otomasyonu ile getirilen olanakların, birbirleriyle sık sık bilgisayar ortamında haberleşme şansı olan bölümler arasında yapılmalıdır.

C) PRODÜKSİYON (UYGULAMAYA GEÇİŞ) :

Ofis otomasyonu sistemlerinin kurulması sırasında hazır paketlerin kullanılması tercih edilmelidir. Kuruluşa ya da donanıma özel yazılımların seçimi bütünleşik bir sistemin oluşturulmasını engellediği biliniyor (7)

Prodüksiyon aşamasında daha önce anlattığımız (Yatay, dikey, rastgele atış) stratejilerden hangisinin kuruluş için uygun olacağını, o kuruluşun kendi özellikleri belirleyecektir.

Sonuç olarak kurulacak sistemin kullanım kolaylığı, uzmanlık gerektirmemesi, kuruluş çapında genel kabul görmesini sağlayacaktır.

GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Bilim ve Teknolojideki gelişmenin doğal bir sonucu olan hızlı bilgi akımına, etkileri bakımından gerçek bir devrim gözüyle bakabiliriz.' Doğrusu otomasyonun getirdiği temel değişimin yeni bir toplumsal yapının habercisi olduğu yolundaki değerlendirmelere katılmamak mümkün değil.

Günümüz iş ortamında üretim ortamları birbiriyle çok sıkı ilişki içerisindedir. Üretim ortamlarının gerek fiziksel büyümesi gereksi iş akımının karmaşık bir niteliğe bürünmesi, kuruluşun çeşitli birimleri arasındaki koordinasyonu sağlamada bilgisayarlara önemli görevler yükledi. Bilgi işlem sistemleri sayesinde yöneticiler örgüt etnikleri ile ilgili kapsamlı ve örgütün en son durumuna ilişkin bilgileri hızla alabilmektedir. (8)

Bilgisayarların üretim ortamlarında kullanılışı ilginç bir gelişmeye yol açacaktı. Biraz abartmalı da olsa bilgisayarlar insanların daha önce yaptığı denetim işlevlerini de üstlenmeye başladılar. Alt düzeyde veri işleyen bilgisayarların üst düzeyde karar verme mekanizmasına veri yarattıkları, veri sakladıkları böyle bir denetim sürecinde üst düzey yöneticilerinin işi, stratejik plânlama ve stratejik kararların alınmasıyla sınırlanacaktı. Böylece rutin kararlarla uğraşmak yerine stratejik denetim ve düzenleme kararlarıyla yetinecek ve örgütsel iş akımı ferahlaşacaktır.(9)

Bir kuruluşun etkin bir şekilde rekabet edebilmesi için iki unsur gerekiyor. Düşük maliyet ve kaliteli mal üretimi.(10)

Elektronik bilgisayarlara dayalı otamasyon teknolojisinin getirdiği verimliliğe dayanan üretim düzeni kuruluşların pazarda kalmasını sağlayan faktör oldu. Günümüzün üretim ortamı salt üretimin yapıldığı bir yer değil artık. (11)

Günümüzün üretim ortamı fiziki üretimin yanısıra aynı zamanda ürün taşırımı ve enformasyon teknolojisiyle etkin bir şekilde bütünleştiği bir birlikteliğe ulaştı. Bu sayede maliyetlerde kayda değer bir yükselme olmadan verimlilik artırılabildi.(12)

örneğin: Bilgisayar destekli üretim tasarımına geçilen Japon otomobil sanayiinde 1975'te 120-160 saat olan araç başına emek miktarı 1980'de 95-115 saate indi. ABD'de bilgisayarlarla donatılan Chrysler otomobil şirketinde çizime ayrılan zaman 70 kat azaldı. Alışılmış üretim teknikleriyle 4- ay süren model araba üretimi denemesi işlemi bir güne indi. Böylece verimlilik oranı 9 yılda 4 kat arttı.(13)

Otomasyon teknolojisinin sadece üretim yöntemlerini değil, toplumun ekonomik, ve sosyal yapısında da önemli değişmelere yol açtığı biliniyor.

Otomasyonun söz verdiği yüksek verimin ve yüksek kârın elde edilmesinin ancak büyük sermaye yapılanmalarının ve geniş çaplı üretimin yapıldığı büyük ölçekli işletmelerin işine geldiği söylenmektedir.(14)

Bu savın doğal bir uzantısı küçük ölçekli kuruluşların böyle bir rekabet ortamından olumsuz olarak etkileneceğidir.(15)

Gerçektende üretim teknolojisindeki gelişmeler, ülkeler arasında cereyan eden rekabeti yani azgelişmiş ülkelerin düşük ücret maliyetinden doğan avantajını azaltmaya eğilimindedir.(16)

Örneğin: (3) 1970'lerde honkongta el teknolojisiyle ortaya çıkan üretim maliyetleri ABD'de % 33 iken 1980'de ulaştığı yarı otomatik teknoloji sayesinde honkong'un bu maliyet avantajını % 63'e düşürmüştür. 1983'ten itibaren uygulanan bilgisayara dayalı otomasyon teknolojisi sayesinde ABD'nin üretim maliyetleri iyice azaldığından, honkongtaki üretim maliyeti ile ABD arasındaki fark iyice inerek % 8'lere kadar düşmüştür. Böyle bir gelişme ise bilgisayarları yalnızca basit üretim işlevlerinde atıl olarak kullanan kuruluşların ve ülkelerin üretim paylarının azalacağına dair işaretler vermektedir. (17)

Bir kuruluşta iletişimi, bilgisayar ve otomatik araçlarla sağlayan bilgi akışını denetleyen, bunu gerçekleştirirkende elektronik haberleşme ağları kullanan ofis otomasyonuna sadece büro işlemlerinin mekanize edilmesi biçiminde bakmamak gerekiyor.(18)

Kanımızca önemli olan hususun, insanı ve fiziksel ortamı bir bütünleşik sistem çerçevesinde ele alıp, ona göre sorunlara çözüm getirmek olduğunu düşünüyoruz.

Büro yöneticilerinin sorunlarından biride farklı şirketlerin ürünlerini bütünleştirmek, bilgisayarları, fotokopi makinalarını, telefonları ve diğer tüm araçları tek bir bütün haline getirmektir.(19)

Bu sorunu çözmek için pek çok yazılım firması yalnızca bilgisayarları değil, telefon, fax, fotokopi makinaları gibi diğer ofis donanımlarını bütünleştirecek yazılımlar üretmeye çabalıyor.

Bu konuda ISDN (Integrated Services Digital Network) adı verilen(20) sayısal haberleşmeye dayalı bütünleşik sistemler büyük ufuklar açmışa benziyor. ISDN sayesinde ses, metin, bilgi ve görüntü anında bir yerden bir yere iletilebilecek. Fiber optik teknolojisine dayanan ISDN aracılığıyla çeşitli ofis mekanı araçlarını bütünleşik bir sisteme oturtulması büyük ölçüde kolaylaşacaktır.(21)

Bilgisayarlar, kuruluş içinde ne kadar önemli işlevlere sahip olursa olsun yine ofis otomasyonu sistemlerini kullanan insan oluyor. Bilgisayar kullanıcılarının karşı karşıya olduğu sıkıntı ve yorgunluklar kuruluş içinde ciddi sorunlara yol açabilir. Ve sonuçta sistemin verimliliği düşebilir.

Bilgisayar sistemlerinin çeşitli üniteleriyle uğraşmak durumunda olan insanların çeşitli fiziksel rahatsızlıklarla karşı karşıya oldukları biliniyor. (22)

Bu nedenle ofis otomasyonu yazılımlarında ergonomik unsura da ağırlık verilmesi şarttır.

Ergonomi, kısaca Anatomik, fizyolojik ve psikolojik bilgilerin uygulanmasında insan ile işi ve çevresi ve kullandığı donanım arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalı olarak tanımlanabilir. (23)

Bu nedenle çalışılan masa ortamı,Oturulan mekanın fiziksel özellikleri, büro donanımının, elektrik ve tesisatının personelin performansını artıracak şekilde düzenlenmesine ihtiyaç ortaya çıkmaktadır.(24)

Son olarak, vurgulanması gereken önemli bir hususun altını çizmek isteriz.

Bilgisayarlar yalnızca bir araçtır. Bilgisayar sistemlerinin üretim süreçlerindeki rolünü abartmamak gerekiyor. Sorumluluğun büyük kısmı hala onları icat eden ve kullanan insanlardır.

Yalnızca araç-gereçlerle, makinalarla insanı sistem içerisinde denetlemek güçtür.(25) Otomasyon teknolojisinin vaad ettiği verimlilik düzeyini yakalamak için, denetim işlevlerinde insan unsurunun dışlanmasının önemli sıkıntılara yol açacağının bilinmesinde yarar vardır.
EK:1 TÜRKİYEDE KURULUŞLARDA OFİS OTOMASYONU VE VERİMLİLİK
Sıtkı Gözlü tarafından belirsiz ana kütleden seçilen 200 örnek kuruluş üzerinde yaptığı anket değerlendirmeleri  aşağıdadır :

EK: 2 TÜRKÎYEDE KURULUŞLARDA OFİS OTOMASYONU VE VERİMLİLİK
 Sıtkı Gözlü tarafından Turkiyede fagaliyet gösteren 200 kuruluş  üzerinde yaptığı anket değerlendirmeleri aşağıdadır:
 

  

KAYNAKLAR

(1) Kemal Akgün. Ofis otomasyonu,1992. sh: 66.
(2) A.G.M., Kemal Akgün. Ofis otomasyonu
(3) Büro Otomasyonla Yerleştiriminde Stratejik Yaklaşımı ile Örnek Kuruluş. Brothers PLC. Bilgisayar. Mart 92. sh:69.
(4) A.G.M., Büro Otomasyonu yerleştiriminde Statik Yaklaşımı ile örnek Kuruluş
(5) A.G.M., Büro Otomasyonu Yerleştiriminde Statik Yaklaşımı ile Örnek Kuruluş
(6) A.G.M.,Kemal Akgün. 1992. sh:65 - 68
(7) A.G.M., Ofis otomasyonu yerleştiriminde stratejik Yaklaşımı ile Örnek Kuruluş
(8) Savaş Özatalay. Otomasyon ve Getirdiği Sorunlar. Bilişim. 1976. sayı: 10 Cilt: 5
(9) Tacettin Karaer Kamu yönetiminde bilgisayar kullanımı. Bilgisayar Mayıs 1987- sayı: 73 sh:48.
(10) Necdet Bulut. Kamu kuruluşları ve bilgisayar. AMME idaresi dergisi Eylül 1977 cilt:10 Sayı:3.  sn: 56-58.
(11) Muhteşem Kaynak. Otomasyon teknolojisi ve kalkınma. Cumhuriyet Bilim ve Teknik. Sayı:160. 31 Mart 1990. sh: 15.
(12) A.G.M., Muhteşem Kaynak. 1990. sh:15.
(13) Bilgi İşlem Teknolojisinin Geleceğin Toplumuna Vaadleri. Bilgisayar. Temmuz-Ağustos 1982. sh:45.
(14) A.G.M., Muhteşem Kaynak. 1990 sh:15. (84-) A.G.M., Savaş özatalay. 1976 sh:
(15) Serdar K.Berksun. Otomasyonun ekonomik ve sosyal problemleri 1st.Ü.İşletme Pak.Dergisi 1973. cilt:2 Sayı:2 sh:242.
(16) A.G.M., Muhteşem Kaynak. 1990. sh:15
(17) A.G.M., Muhteşem Kaynak. 1990. sn:15
(18) A.G.M., Mehmet Baray ve Diğerleri. 1985. sh:25.
(19) Bu Bürolarda Çalışmak Zevk. Bilgisayar.  Ocak 1988,  sh:15
(20) Haberleşme Şirketleri Yakınlaştıracak. Bilgisayar. Şubat 1990 sh:
(21) Melsa Yıldızdoğan. Endüstriyel otomasyon. Bilişim. Temmuz 1992. sh:
(22) Bilgisayar, Verimlilik ve Ergonomi. Bilgisayar. Aralık 1985. sh:34-36
(23) Büro otomasyonunda Ergonomi. Bilgisayar, haziran 1991. sh:210
(24) Ferda Erdem. Çalışma alanlarının düzenlenmesinde sosyo-ergonomik yaklaşım Bilim ve Teknik, cilt:25 sayı:295. Ekim 1992 sh:40-41
(25) Ahmet İnam. Türkiye günlüğü dergisi, sayı:20 Güz 1992 sh:88

Devamı

Ofis Otomasyonu Sistemleri

 

Bir ofis otomasyonu şu alt sistemlerden oluşmaktadır. (1 ve 2)

1. Veri tabanı yönetim ve belge erişimi sistemleri
2. Metin düzenleme sistemi
3. Ajanda
4. Elektronik haberleşme sistemi
5. Grafik sistemleri
6. Elektronik tablo işleme programları (Elektronik yazı tahtası)
7. Karar destek sistemleri

Bir kuruluş yukarıda belirtilen alt sistemleri bütünleşik bir sistem içinde kullanabilirse ofis otomasyonu sisteminden beklenen yarar olacaktır. Bunun sağlanması için bu alt sistemlerin şu koşulları sağlaması gerekiyor. (3)

• Kullanım kolaylığı
• Fax ve telex gibi haberleşme araçlarıyla bağlantı özelliği
• Yazılımların kolay geliştirilebilirliği
• Esneklik
• Kullanıcı tarafından tanımlanabilirlik
• Grafik iletişim kolaylığı.

1.Veri tabanı yönetim sistemleri

Veri tabanı yönetim sistemleri, veri tabanına erişimleri denetim altında tutmak ve kullanıcılara veri tabanının mantıksal görünümünü sağlayarak, onları veri depolama ve işleme ayrıntılarından kurtarmak amacı ile geliştirilmiş yazılım ve donanım sistemleri olarak tanımlanabilir.(4) 

Veri tabanı: Bir konuda tam ve tekrar etmeyen bilgiler toplamının saklanmasıdır.(5)

Veri tabanı yönetim bilişim sistemlerinde olduğu gibi verinin kullanılma şekli ile ilgili olmayıp tamamıyla verinin depolanması, organizasyonu ve işleme alınma şekli ile ilgilidir.(6)

Veri tabanı yönetim sisteminin yararları şu şekilde sıralanabilir.
-Veritabanı yönetim sistemi yazı tahtasında bulunan verileri bir kayıt olarak kabul eder. Tablonun her sütunun kayıtları bir alan olarak değerlendirilir. Seçilen sütuna göre arama, sıralama işlemleri yapma. Yeni sütunlar ekleme, ayrıca sütunlar arasındaki ilişkilere göre kayıtlar seçilebilir.(7)
-Veri tabanı yönetim sayesinde aynı verinin ayrı ayrı yerlerde depolanmasını önleyerek, bu verinin hem güncel hem de güvenli bir şekilde tutulmasını sağlar. Böylece bellek yönünden tasarruf sağlar. Ayrıca Veri tabanı dizaynında değişikler, Index kullanarak dosya sıralama form hazırlama, raporlama, istatistiki analiz,grafik yazılımı gibi yeteneklere de sahiptir.(8)
-Veri tabanı sayesinde, üst yöneticilerin astlara olan direkt bağının sadece raporlar şeklinde yahut özet bilgi ile yetinmeyip, ellerinde bulunan bilgilere ilişkin istatistiki analizlere gerek duyduklarında yararlı olmaktadır. (9)

Piyasada çeşitli veri tabanı programları bulmak mümkün. Başlıcaları Macintosh'un 4 th dimension ve Win File programlarıdır. D Base, küçük ya da büyük ölçekli işletmelerin her türlü hesaplarını organize edebilecek örnek bir veri tabanı yönetim programıdır.(10)

2.Belge erişim sistemleri

 Belge erişim sistemi, Bilgisayar yardımıyla belgeleri endexleyip konularına göre kümelendiren, manyetik disk ortamında saklayıp, iletişim bağlantılarını oluşturarak kullanıcı tarafından bir bilgisayar terminalinden verilen sorular üzerine, belirtilen istek doğrultusunda araştıran sistem olarak tanımlanabilir. (11)

Bir belge erişim sisteminin birimleri şunlardır.

a) İndeksleme birimi

Belgeler topluluğunun içinde tanımlamada kullanılabilecek terimleri saptır ve belgelerin sistem için tanımını bu sözcükleri kullanarak yapar, örneğin: Eğer belgeler topluluğu beş terimle tanımlanmışsa ve birinci belgede 1. 3. ve 4. terimler kullanılıyorsa bu belgeye karşılık gelen vektör ya sıfır (0) ya da bir (1) şeklinde (yani terimin belgede geçtiği ya da geçmediğini) ifade edilir. Bu yaklaşımda her terimin geçtiği belgedeki önemine ve belge toplamındaki önerime göre ağırlıkla belge tanım vektöründe yer alır.

b) Kelime haznesi

Belgelerin indexlenmesinde kullanılacak terimler topluluğudur.

c) Belgeleri kümelendirme birimi

Burada bir sorgu karşılığını bulmak için sistemdeki tüm belgeler yerine sorguyla ilgili olabilecek küme seçilir ve yalnızca küme üyeleri sorguyla ilgili olup olmadığı konusunda incelemeden geçirilir.

d) Ulaşım yollarını (iletişim) hazırlama birimi

Manyetik disk ortamında kümelendirme sonuçlarını tutmak ve onlara ulaşmak için gerekli bilgi yapıları bu birimce oluşturulur.

e) Sorgu mükemmelleştirme birimi
Kullanıcının isteğine uygun olarak belgelerin içeriğini değiştirerek sorguyu yeniden düzenler. Bu anlamda mükemmelleştirilmiş olan sorgu sisteme bir kez daha verilerek daha önceden erişilmemiş isteğe uygun belgelere ulaşılmaya çalışılır. Bu işlemi pek çok kez tekrar etmek olasıdır.

f) Sorgu çözümleme ve belge erişim birimi

Çeşitli türde hazırlanabilecek sorguları çözümleyerek, hazırlanan belge kümeleri aracılığıyla kısa sürede istenilen belgelere ulaşır ve bulunan belgelerle ilgili kullanıcıya iletir.

3.Metin düzenleme sistemleri
Sözcük - işlem yazılımları ile her türlü basılı form, kitap,-E-dergi basılı yazı, rapor, belge hazırlanabilir. Yazı sırasında tüm düzeltmeleri yapmak, sayfa düzeni, yazı biçimi, sözcük,yazım, ve imla hatalarının bulunması kolaylaşır.(12)

Sözcük- işlem ve grafik yazılımların sunduğu olanakların birlikte kullanılmasıyla her tür yazı, rapor, belge, basılı form, kitap dergi, broşür hazırlamaya yarayan son derece esnek masa üstü matbaa görevi yapar. Yazım sırasında metin üzerinde istenilen değişikler yapabilmekte, iş mektupları yazılmakta, fatura düzenleme ve postalama işlemi yapılabilmektedir. (13)

Bilgisayar yardımlı yayın sistemi sayesinde aşağıdaki yararlar elde ediliyor.(14)

-Bilgisayar yardımlı yayın sistemi üretim süreci içerisinde projelerin bir masadan diğerine geçmesini önlemekte, yayıncılıkta başkalarına olan bağımlılığı azaltmakta, bunun yerine bütünleşik bir üretim sisteminin oluşturulmasına imkan veriyor.

-Böylece ürün geliştirme süreci kısaldığından projenin hazır hale gelme süreci büyük ölçüde azaltılmış olduğundan maliyetten tasarruf sağlıyor. Düzeltme evrelerinde daha az sayıda kişi çalışacağından yemi hataların oluşması tehlikesi ortadan kalkıyor.

-Aynı anda birçok projenin zamanında yetişememesi sorunu olmaksızın yürütülebilmesine imkan veriyor.

-Önemli ölçüde zaman kaybına ve hatalara yol açan revizyon ve onayların kısa sürede gerçekleşmesine imkan veriyor.

-Bilgisayar yardımlı yayın sistemleri küçük işyerlerindeki, büyük yayın evleri, basın ajansları, grafik büroları, reklam büroları gibi küçük ya da büyük ölçekli pek çok kuruluşta uygulama imkanına sahip.

Microsoft'un bu alana ilişkin olarak Microsoft word, win, text,win view, word star masaüstü programları bulunmaktadır.

4-Ajanda (Adres, Telefon Rehberi, Hesap Makinası):(15)

Bu kullanışlı takvimde her gün için ilerde meydana gelebilecek önemli hususları notlamak mümkün. Randevular, toplantılar işaretlenerek belli aralıklarla sesli ya da, görüntülü olarak uyarı alınabilir. Gün içerisinde yapılacak işlemleri önem sırasına göre işaretleme ve yapılmayan işleri ertesi güne aktarma olanağı sağlanır.

Ofis otomasyonu ortamındaki kullanıcı grupları kişi ve kuruluşların adres, telefon bilgileri bilgisayar ortamına girmesine ve istenildiği zaman kolayca ulaşma, etikete dökme, bilgisayar ortamından telefon çevirme, adres etiketleri üretme olanağı sağlar.

Hesap makinesi yazılımları ile karmaşık bilimsel hesaplamalara ve istatistiksel değerlere kadar çok çeşitli olanakları bu tür yazılım aracılığıyla gerçekleştirebiliriz.

5-Elektronik Haberleşme sistemleri(Elektronik postacılık)

Bir elektronik posta sisteminin unsurları şunlardır. (16)

- Merkezi ünite

- İletişim üniteleri

- Tüm kullanıcılarda bulunan terminaller şebekesinden oluşuyor.

Elektronik posta sistemi şu şekilde işliyor.

Bürodaki terminalden yazılan mesaj, gereken sinyal posta merkezine gönderildikten sonra merkezi sisteme iletilir.

Elektronik postacılığın katkıları:

- Elektronik postacılık sayesinde kullanıcılar arasında iletim alışverişi yapmak (duyuru, yazışma) mümkündür. Kullanıcılar yerlerinde olmasa bile onların bilgisayar ortamında posta kutularına bırakılır. (17)

Bir mesaj, duyuru, tek bir kişiye gönderileceği gibi bir gruba ya da tüm kullanıcılara, başkalarının okunmasını engellemek için şifreleme, iletim geldiğinde ve gönderilen mesajlar karşı tarafça alındığında görüntülü ve sesli uyarı alma olanakları bulunuyor. (18)

Böylece bilgisayar ortamından ayrılmadan fax ve telex haberleşmesi ve diğer kullanıcılarla dosya alışverişi yapılabilmekte, iletişim ağı aracılığıyla diğer bilgisayar kullanıcılarına ulaşılarak iletişim sağlanır. (19)

- Elektronik postacılık sayesinde bilgisayar ortamında uzun bir mesajın arasında boşluk bırakılarak, araya daha süratli olması gereken bir işlemin girilip tekrar kesilen ilk işleme dönülebilmesi olanağıdır.(20)

- Elektronik postacılık sayesinde posta kutusu diye bir şey kalmayacak. Mesajları bilgisayara aktarıp, sonra bunu telefon kabloları vasıtasıyla istediğiniz herhangi bir posta istasyonuna göndermek mümkün. Mesaj . burada otomatik yazıcı ile yazıya dökülecek ya da doğrudan doğruya elektronik formdan alıcısına ulaşacak.(21)

Elektronik postanın kullanıcıları, iş hayatında sürat ve düzen isteyen bürolar, turizm şirketleri, oteller, reklam büroları ve işlerin özelliği nedeniyle bu tür bir haberleşme sistemine ihtiyaç duyan kuruluşlardır(22)

6- Elektronik Tablo İşleme Programları :

Bu programlar, sayesinde kullanıcı, paragrafların, başlıkların, grafiklerin çerçevelenmesine, tablo oluşturmasına ve bu tablo üzerinde istenilen değişikliği yapabilen programlardır. Kullanıcı elektronik tablolama programını bilgisayarın ana belleğine yükleyip çalıştırdıktan sonra tablo üzerinde istenilen sayısal ya da mantıksal metinler yerleştirebilir. Elektronik tablolama programları aracılığıyla tablo üzerinde kopyalama yapma, yer değiştirme, silme, isimlendirme gibi bir dizi işlem yapılabilir.

Bu alanda Lotus 1-2-3, microsoft word, excel, compass,Quattro Pro önemli tablo işleme programlarıdır.

LOTUS 1-2-3.

Bir elektronik yazı tahtası ve bu yazı tahtası üzerine kurulmuş veri tabanı yönetim sistemi ve çeşitli yardımcı programların katkısıyla çok çeşitli türde grafik çizmeye olanak sağlayan bir programdır.(23)

Bu programlar sayesinde birden çok sayıda tablo açmak, tablodan birinde olan bir bilgiyi diğerinde kullanmak, ayrı ayrı açılan tabloları ayrı ayrı ekrana getirip incelemek ve bunlardan veri girişi yapmak mümkündür. Tablolar arasında formüller kullanılarak ilişki kurulabilir. Ya da farklı tablolar arasında aktarmalar yapılabilir.

Lotus 1-2-3 sisteminin diğer elektronik tablo işleme programlarına olan üstünlüğü, kısıtlıda olsa veri tabanı işlemlerinin yapılması ve grafik imkanlarının bulunmasıdır. Kullanıcı istediği işlemleri bir alt sistemden başka bir alt sisteme geçerek gerçekleştirilir.

Lotus 1-2-3 sisteminde kullanıcı üzerinde işlem yapacağı veri ve bilgileri ekrandan çıkan boş yazı tahtasına istediği biçimde yazar. Sonra yarattığı çizelgenin sütunları arasındaki ilişkileri aritmetik ve mantıksal işlevlerle belirtebilir. Böylece elindeki bilgilerde üretilmesi istenen sonuçları yine bir sütun olarak elde edebilir.

Bilgilerin girilmesi, kaydırılması ve kümelenmesi için gerekli işlemlerde tanımlanmıştır. Bütün sistem işlevleri listelenmiş seçenekler biçiminde kullanıcıya sunulur.

Lotus 1-2-3 sisteminin grafik olanakları sayesinde kullanıcılar elektronik yazı tahtasında çeşitli işlemler sonucu elde edilen bilgileri ekranda daha anlaşılabilir ve yorumlanabilir biçimde grafiksel olarak görmelerini sağlar.

MS Excel

Excel bir hesap tablosu (spreadsheet) programıdır.

Excel her türlü veriyi (özellikle sayısal verileri) tablolar ya da listeler halinde tutma ve bu verilerle ilgili ihtiyaç duyacağınız tüm hesaplamaları ve analizleri yapma imkanı sunan bir uygulama programıdır.

Excel ile, verilerle ilgili grafikler çizebilir, kolay ve hızlı bir şekilde raporlar, özetler hazırlayabilir, istenilen verilere ulaşabilir, sıralayabilir, sorgulayabilirsiniz.

Excel’de veriler,. “ xls ” uzantılı dosyalarda saklanır.

7. Grafik Sistemleri :

Bilgisayar yardımıyla nesnelerin, modellerin, resimlerin bilgisayar ortamında çizimine, tasarlanmasına, depolanmasına, imkan veren bir sistemdir. (24)

Grafik sistemlerden bugün geniş ölçüde yararlanılıyor. Kullanıcılar bu sistem aracılığıyla her tür grafik, desen, amblem, antet, logoyu bilgisayar olanaklarını kullanarak masada hazırlayabilir. Grafik yazılımlarının sağladığı olanaklarla son derece esnek, etkileyici sunuş ve tanıtımlar yapılır. Yine tarayıcıların kullanılmasıyla halihazır grafik ve resimlerle kendi renkleriyle bilgisayar ortamına aktarılarak grafik yazılımın işleyebileceği bilgisayar verileri haline getirilebilir.(25)

Bilgisayar grafikleri bir bakıma görüntü işleme görevini üstlenmektedir. Bu sayede bir fotoğraf üzerindeki istenilen değişiklik bir iz bırakmadan gerçekleştirilebiliyor.(26)

8-KARAR DESTEK SİSTEMLERİ

Ofis otomasyonun alt sistemlerinden biri olan Karar destek sistemini kısaca şu şekilde tanımlayabiliriz:

"Karar verici durumunda olan kişilere yardımcı olabilecek bilgisayarlara dayalı bir sistem"dir.(27)

Karar almak, belirlenmiş amaçlar ve el altındaki bilgilere bağla olarak çeşitli alternatifler arasında bir tercih yapmaktadır.

Bilgisayarların kullanımının yönetime en önemli katkısı "stratejik yönetimsel kararlara sağladığı destektir.

Bir işyerinde yönetsel süreçler içerisinde çeşitli kademelerde problemin niteliğine göre kararlar verilmektedir.

j.L.Moigne karar sürecini aşağıdaki kriterlere göre incelemektedir :




  Kaynak:J.L.Moıgne .LES SYSTEMS DE DECISION DANS LES ORGANIZATIONS SH.74 Kitabından aktaran :M.D.SARR.Karar süreci ve bilişimin katkısı, Cev:Engin Okyay. 1st.U.İsi.Fak.Dergisi. Sayı:2 Cilt :3 sn:242

Ayrıca kararları hiyerarşik kademelerde almış şekillerine göre de bir sınıflandırmaya tabi tutabiliriz.(28)(Bakz:Şekil 2.)




Bir işletmede günlük rutin faaliyeti yürütmek üzere alınan kararlar, programlanmış kararlardır. Neyin nasıl yapılacağı önceden belirlenmiş kurallara dayandırılmış işlemleri kapsar. Bu tip görevler yönetim kademesinin alt düzeyindeki yöneticiler tarafından yürütülür. Bordro, fatura düzenleme gibi basit finansal işlemlerde bilgisayarın rolü büyüktür.

Yapısal olmayan kararlar, yani programlanamayan kararlar, çözümü belli yöntemlere dayanmayan, bir defaya özgü, karmaşık yapılı ve risk unsurunu taşıyan kararlar olmakta.

İşte karar destek sistemleri yapısal varı yapısal kararlar da destek için kullanılmaktadır.(29)


KARAR DESTEK SİSTEMİNİN YAPISI

Kaynak: Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri. Bilişim Temmuz 92 sn:41

A) VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMİ :

Karar destek sisteminin uygun bir veri tabanına sahip olması gerekiyor. İşletme içi çeşitli birimlerden alınan muhasebe, pazarlama, üretim gibi bilgiler ve işletme dışı bilgiler yani pazar durumu, rakiplerin durumlarına ilişkin bilgiler, ekonomik göstergeler sistemin veri tabanını oluşturacaktır (30)

B) MODEL TABANI :

En basit olarak model, gerçek olayların küçük bir temsilidir. Bir sistemin ya da sürecin temsilcisi olarak tanımlanabilen model, ilgi amacına etki eden sistemin elemanlarını birleştirir. Model sistemin tam bir kopyası değildir.(31)

Modelleme sayesinde yönetim süreçlerinde karşılıklı ilişkileri, çevrede meydana gelen sorunları anlamamız kolaylaşıyor. Böylece Yönetici bilgisayar sisteminin olanaklarına kendi bilgi ve deneyimini de katarak karar alabilecektir.

Karar destek sistemlerinin önemli bir bölümünü oluşturan "Model tabanı" destek verdikleri yönetim düzeyine göre stratejik taktik, ya da işletimsel özelliğe sahip olabildiği gibi model blokları ve alt yordamlarımda içerir.(32)

C) MODEL DİZİNİ :

Model tabanı için bir katalog görevi yapar.

D) MODEL KOMUT İŞLEMCİSİ :

Model tabanı ve kullanıcı ara birimi arasındaki bağlantıyı sağlar. Bu işlemci modelleme komutlarını yorumlayarak istenilen fonksiyonları yerine getirecektir.

E) MODEL YÖNETİM SİSTEMİ :

Karar destek sistemi içinde yer alan model yönetim sistemi bir yazılımdır. Bu birim sayesinde Model yaratma, alt yordamları ve diğer blokları kullanarak, yeni yordamların yaratılması, modellerin güncelleştirilmesi, değiştirilmesi ve verilerle olan ilişkileri düzenler. (33)

Karar destek sistemlerinin yararları şu şekilde sıralanabilir.(34)

-Yönetici ve bilgisayar arasındaki ilişki gelişecek, yönetici sabit ve katı modelleri uygulamak zorunda kalmayacak, kendi görüş ve deneyimlerini de modellere katarak ona göre karar alabilecektir.

-Model ile kullanıcı arasındaki iletişim engeli ortadan kalkacaktır. Kullanıcı ara biriminin konuşma diline yakın olması karar vericinin verilere erişimini kolaylaştıracaktır.

-Bu tür sistemlerle yöneticilerin sorun çözme yetenekleri artırılabilecek, model üzerinde çeşitli senaryolar üzerinde çalışılabilecek, çalışılan modellerin parametreleriyle oynamak imkanına sahip olacaklardır.

-Karar destek sistemlerinin çift yönlü etkileşime dayanması nedeniyle kullanıcı herhangi bir sorunun çözümünü kısa sürede görme imkanına kavuşacak yani öğrenme süresi kısalacaktır.

-Karar sürecinde bazen birbirlerine bağlı zincirleme kararlar alınmaktadır. Karar destek sistemleri birbirine bağlı kararların ardarda sonuçlarını gösterecek ve karar alma süreci kısalacaktır.

KAYNAKLAR
 
1-Ofis otomasyonu sistemleri, Mehmet Baray,Fazlı Can,Asuman Doğaç Bilgisayar dergisi Mart 1985- sayı 47
2-Bu Bürolarda Çalışmak Zevk, Bilgisayar dergisi 1988 sh:82.
3-Kemal Akgün, Ofis otomasyonu, Bilişim ,Mayıs 92 sh 64
4- Asuman Per. Şadiye Güler. Veri babanlarında Mantıksal Veri Tasarımı. Bilgisayar. Ocak-Şubat 1984.
5- Aylanur Ataklı. Amme İdaresi Dergisi, Eylül 1991. sh: 113-114
6-Meral Toprak.Mehmet Tanyaş.Gülnihal T.Kenanoğlu.Muzaffer Soysal Bankacılık sektöründe bilgisayar kullanımı, 1991.,MPM,yayın no:452, sh: 52
7- A.G.M., Mehmet Baray ve Diğerleri. 1985. sh: 29
8- Cem Denizli. Gülçin Latifoğlu. D.Base Öğrenme ve Kullanım Kitabı. III. IV. 1.1. Versiyon 1991. Beta Tayınları
9- A.G.M., Aylanur Ataklı. 1991. sh:ll4
10-A.G.E., Cemdenizli. Gülçin Latifoğlu. 1991. sh:29
11- Fazlı Can. Bilgi Erişim Sistemleri. Bilgisayar. Ocak-Şubat 1984
12-Kemal Akgün. Ofis otomasyonu.Bilişim.Mayıs 1992
13-Aylanur Ataklı. Amme İdaresi Dergisi, Eylül 1991 sh: 115
14-Otomasyon ve Yayıncılık. Aralık 1985 sh: 30-34.
15-Kemal Akgün.  Ofis Otomasyonu,Bilişim, 1992.
16- Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi" Bilgisayar, Mart-Nisan 1983. sh:37
17-Kemal Akgün. Ofis otomasyonu.Bilişim.Mayıs 1992.
18-Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi" Bilgisayar, Mart-Nisan 1983. sh:37
 19-Büro Bilgi Sisteminin Gelişimi. Bilgisayar dergisi,Mayıs-Haziran 1980. sh:17
20-A.G.M., Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi" Bilgisayar dergisi,Mart-Nisan 1983.
21-Bu Bürolarda Çalışmak Zevk. Bilgisayar dergisi. ocak 1988. sh:80-83.
22 .A.G.M., Haberleşmede Dönüm Noktası. "Elektronik Posta Servisi
23- Aylanur Ataklı."Bireysel öğrenimde bilgisayar kullanımı". Amme İdaresi dergisi Eyül 1991.Sayı 3 sh: 116-117 ve A.G.M.,  Mehmet Baray. Fazlı Can. Asuman Doğaç.  Ofis Otomasyonu Sistemleri. Bilgisayar. Mart 1985.  Sayı:47 sh:19)
24-Aylanur Ataklı."Bireysel öğrenimde bilgisayar kullanımı", Amme İdaresi dergisi Eyül 1991.Sayı 3 sh: 113
25-A.G.M., Kemal Akgün. 1992. sh: 63
26-A.G.M., Aylanur Ataklı. 1991. sh:113
27- Aylanur Ataklı."Bireysel öğrenimde bilgisayar kullanımı". Amme İdaresi dergisi Eyül 1991.Sayı 3  sh: 113.
28-Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992 sh:50  
29-Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nasıl yaratılır? Bilişim mayıs 92 sn:41  
30)Yalçın Özkan. Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992
31- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri. Bilişim Temmuz 92 sh:40
32- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992 sh 41
33- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nasıl yaratılır? Bilişim mayıs 92 sh41
34- Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri. Bilişim Temmuz 92 sh:52 ve Yalçın Özkan. Karar destek sistemleri nedir. Bilişim Nisan 1992 sh 41

Devamı